1-4-2 – اهداف فرعی ………8
1-4-3 – هدف کاربردی …….8
1-5- چارچوب نظری.. .9
1-6- فرضیه های تحقیق.. 10
1-7- تعریف متغیرها 10
1-7-1- تعریف مفهومی متغیر ها 11
1-7-2- تعریف عملیاتی متغیرها 13
1-8- قلمرو تحقیق.. 15
1-8-1- قلمرو موضوعی.. 15
1-8-2- قلمرو مکانی.. 15
1-8-3- قلمرو زمانی.. 15
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه 17
2-2- کارآفرینی.. 17
2-3- ویژگی های کارآفرینان. 18
2-4- سه موج در کارآفرینی.. 20
2-5- انواع کارآفرینی.. 23
2-6- کارآفرینی سازمانی.. 23
2-7- مدل های کارآفرینی سازمانی.. 26
2-7-1- مدل کارآفرینی سازمانی کورنوال و پرلمن.. 26
2-7-2- مدل کارآفرینی سازمانی اکهلس و نِک…. 27
2-7-3- مدل کارآفرینی سازمانی کوراتکو و همکاران. 28
2-7-4- کارآفرینی سازمانی تامپسون…..30
2-8- شاخص های مناسب در انتخاب کارآفرینی سازمانی.. 31
2-9- فرآیند کارآفرینی سازمانی.. 32
2-10- موانع و محدودیت های کارآفرینی سازمانی.. 34
2-11- عوامل موثر بر تمایل به کارآفرینی سازمانی.. 37
2-11-1- انگیزش… 38
2-11-2- مهارت های فردی..   39
2-11-3- حمایت محیطی ادراک شده. 40
2-11-4- پویایی محیطی ادراک شده ……….40
2-11-5- نگرش… 41
2-11-6- هنجارهای ذهنی.. 42
2-11-7- کنترل رفتاری ادراک شده. 42
2-12- پیشینه تحقیق.. 43
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1- مقدمه. 47
3-2- فرآیند اجرای تحقیق.. 47
3-3- روش تحقیق.. 48
3-4- جامعه و نمونه آماری.. 48
3-5- روش و ابزار جمع آوری داده ها 49
3-6- روایی و پایایی پرسشنامه. 50
3-6-1- روایی.. 51
3-6-2- پایایی.. 52
3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها………53
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه. 55
4-2- آمار توصیفی.. 55
4-2-1- توصیف جنسیت پاسخ دهندگان. 56
4-2-2- توصیف سن پاسخ دهندگان. 57
4-2- 3- توصیف سطح تحصیلات پاسخ دهندگان. 58
4-2-4- توصیف متغیر انگیزش… 59
4-2-5- توصیف متغیر مهارت های فردی.. 60
4-2-6- توصیف متغیر حمایت محیطی ادراک شده. 61
4-2-7- توصیف متغیر پویایی محیطی ادراک شده. 62
4-2-8- توصیف متغیر نگرش… 63
4-2-9- توصیف متغیر هنجارهای ذهنی.. 64
4-2-10- توصیف متغیر کنترل رفتاری ادراک شده. 65
4-2-11- توصیف متغیر تمایل به کارآفرینی سازمانی.. 66
4-3- آزمون نرمال بودن توزیع داده ها 67
4-4- ماتریس همبستگی بین متغیرها ……68
4-5- شاخص های برازندگی مدل 69
4-6- آزمون فرضیه های تحقیق.. 70
4-7- بررسی فرضیه های تحقیق.. 73
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه. 76
5-2- نتیجه گیری.. 76
5-3- پیشنهادات تحقیق.. 77
5-4- پیشنهاد برای تحقیقات آتی.. 78
5-5- محدودیت های تحقیق.. 78
منابع و مآخذ

1-1- مقدمه…………………………………… 3

1-2- بیان مسئله………………………………. 4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق………………………. 7

1-4- سئوال های تحقیق………………………….. 8

1-5- اهداف تحقیق……………………………… 8

1-6- فرضیه تحقیق……………………………… 9

1-7- متغیرهای تحقیق…………………………… 10

1-8- مدل تحلیلی تحقیق…………………………. 10

1-9- قلمرو تحقیق……………………………… 11

1-9-1- قلمرو موضوعی……………………………. 11

1-9-2- قلمرو مکانی…………………………….. 11

1-9-3- قلمرو زمانی…………………………….. 11

1-10- تعریف واژگان کلیدی تحقیق………………….. 12

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1- مقدمه…………………………………… 14

2-2- مدیریت دانش……………………………… 14

2-2-1- مفهوم دانش و انواع آن……………………. 14

2-2-2- هرم دانش……………………………….. 18

2-2-3- انواع دانش……………………………… 18

2-2-4- سبک های ایجاد و تبدیل دانش……………….. 23

2-2-5- مفهوم مدیریت دانش، فرآیندها و مزایای آن……. 25

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                           صفحه

2-2-5-1- تعاریفی از مدیریت دانش…………………. 25

2-2-5-2- رشد و توسعه مدیریت دانش………………… 27

2-2-5-3- فرآیندهای مدیریت دانش………………….. 28

2-2-6- اهمیت و ضرورت مدیریت دانش در سازمان های دولتی و نقش عامل انسانی………………………………………. 37

2-2-7- مدل های مدیریت دانش……………………… 38

2-3- توانمندسازی کارکنان………………………. 43

2-3-1- پیشینه تاریخی توانمندسازی………………… 43

2-3-2- تعاریف توانمندسازی………………………. 45

2-3-3- رویکردهای توانمندسازی……………………. 47

2-3-3-1- رویکرد ارتباطی………………………… 48

2-3-3-2- رویکرد انگیزشی………………………… 48

2-3-3-3- رویکرد شناختی…………………………. 49

2-3-4- فرآیند توانمندسازی………………………. 51

2-3-5- سطوح برنامه های توانمندسازی کارکنان……….. 52

2-3-6- دلایل توانمندسازی کارکنان…………………. 53

2-3-7- مدل های توانمندسازی……………………… 54

2-3-7-1- مدل توانمندسازی کانگر و کاننگو………….. 54

2-3-7-2 مدل توانمندسازی رایلی، بنتلی و لین……….. 55

2-3-7-3- مدل توانمندسازی یاهیا ملهم……………… 56

2-3-7-4- مدل توانمندسازی رابینز و کرینکو و فرندال…. 56

2-3-7-5- مدل توانمندسازی باولن و لاولر……………. 57

2-3-7-6- مدل توانمندسازی مگ لاگان و نل……………. 58

2-3-7-7- مدل توانمندسازی گائو…………………… 59

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                           صفحه

2-3-8- توانمندسازی در محیط کار………………….. 61

2-3-9- رویکرد ساختاری و روانشناختی توانمندسازی……. 61

2-3-9-1- تئوری توانمندسازی ساختاری کانتر…………. 64

2-3-9-2- تئوری توانمندسازی روانشناختی اسپریتزر……. 69

2-4- پیشینه تحقیق…………………………….. 73

2-4-1 پیشینه داخلی…………………………….. 74

2-4-2- پیشینه خارجی……………………………. 76

2-5- بانک کشاورزی…………………………….. 78

2-5-1- بیانیه مأموریت بانک کشاورزی………………. 79

2-5-2- دستاوردها و نوآوری های بانک………………. 79

2-6- نتیجه گیری………………………………. 81

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………… 83

3-2- روش تحقیق……………………………….. 83

3-3- جامعه آماری……………………………… 83

3-4- نمونه آماری……………………………… 84

3-5- قلمرو تحقیق……………………………… 85

3-5-1- قلمرو موضوعی……………………………. 85

3-5-2- قلمرو مکانی…………………………….. 85

 

3-5-3- قلمرو زمانی…………………………….. 85

3-6- نحوه جمع آوری داده ها…………………….. 86

3-6-1- ابزار سنجش تحقیق………………………… 86

3-6-2- روایی پرسشنامه………………………….. 87

3-6-3-……………………………………….. پایایی پرسشنامه…………………………………….. 88

فهرست مطالب

عنوان                                                                                           صفحه

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………. 89

3-7-1- آمار توصیفی…………………………….. 89

3-7-2- آمار استنباطی…………………………… 90

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه…………………………………… 94

4-2- آمار توصیفی……………………………… 95

4-2-1- جنسیت………………………………….. 95

4-2-2- تأهل…………………………………… 96

4-2-3- تحصیلات…………………………………. 97

4-2-4- سابقه کار………………………………. 98

4-2-5- نوع استخدام…………………………….. 99

4-2-6- متغیرهای تحقیق………………………….. 100  

4-3- نتایج حاصل از تحلیل استنباطی داده ها……….. 100

4-3-1- آزمون کولموگروف- اسمیرنوف………………… 100

4-3-2- آزمون فرضیات……………………………. 101

4-3-2-1- فرضیه اول…………………………….. 101

4-3-2-2- فرضیه دوم…………………………….. 102

4-3-2-3- فرضیه سوم…………………………….. 103

4-3-2-4- فرضیه چهارم…………………………… 104

4-3-2-5- فرضیه اصلی……………………………. 105

4-4- سایر یافته های تحقیق……………………… 106

4-4-1- آزمونT دو جامعه مستقل و U من- ویتنی……….. 106

4-4-2- آزمون فریدمن برای مؤلفه های مدیریت دانش……. 115

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                           صفحه

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه…………………………………… 118

5-2- نتایج حاصل از یافته های تحقیق……………… 118

5-2-1- بحث درباره ی نتایج حاصل از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف  118

5-2-2- بحث درباره ی نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق. 118

5-2-2-1- نتایج حاصل از فرضیه اول………………… 118

5-2-2-2- نتایج حاصل از فرضیه دوم………………… 119

5-2-2-3- نتایج حاصل از فرضیه سوم………………… 120

5-2-2-4- نتایج حاصل از فرضیه چهارم………………. 120

5-2-2-5- نتایج حاصل از فرضیه اصلی……………….. 121

5-2-2-6- نتیجه گیری کلی از فرضیات تحقیق………….. 122

5-2-3- مقایسه نتایج حاصل از این پژوهش با پژوهش های مشابه پیشین    123

5-2-4- بحث درباره نتایج حاصل از آزمون های T دو جامعه مستقل و U من- ویتنی……………………………………….. 124

5-2-5- نتایج حاصل از آزمون فریدمن……………….. 124

5-3- پیشنهادها……………………………….. 125

5-3-1- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه اول… 125

5-3-2- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه دوم… 126

5-3-3- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه سوم… 126

5-3-4- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه چهارم. 127

5-3-5- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه اصلی.. 127

5-4- محدودیت های تحقیق………………………… 128

5-5- ارائه پیشنهادهایی برای تحقیق آتی…………… 128

منابع و مآخذ…………………………………. 130

پیوست ها…………………………………….. 142

چکیده

تحقیق حاضر تحت عنوان بررسی رابطه بین “مدیریت دانش ” با “توانمندسازی منابع انسانی” شعب بانک کشاورزی استان قم انجام گرفته است . جهت سنجش ” مدیریت دانش ” از 41 سوال مدیریت دانش در نظریه جاشپارا (2004) بهره گرفته شده و  جهت  سنجش ” توانمندسازی منابع انسانی ” از 18 سوال توانمندسازی ساختاری کانتر و 12سوال توانمندسازی روانشناختی اسپیریتزر، استفاده گردید.

روش تحقیق توصیفی و از شاخه همبستگی به روش پیمایشی انجام شده است. از ابزار پرسشنامه دارای روایی و پایایی مناسب، برای گردآوری داده های تحقیق استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارمندان شعب بانک کشاورزی استان قم تشکیل می دهند.  از روش نمونه گیری تصادفی ساده برای دسترسی به اعضای نمونه استفاده بعمل آمد.

از آزمون همبستگی برای آزمون فرضیه های تحقیق بهره برداری شد، نتایج آزمون همبستگی حاکی از وجود همبستگی مثبت بین ابعاد مدیریت دانش با توانمندسازی منابع انسانی در سطح اطمینان 95 درصد باضریب همبستگی  538/0بود.

واژگان کلیدی :

مدیریت دانش ،خلق دانش ،سازماندهی دانش ،تبادل دانش ،بکار گیری دانش ، توانمندسازی منابع انسانی، شعب بانک کشاورزی استان قم

 1-1- مقدمه

امروزه دانش مهمترین دارایی سازمان‌ها محسوب می‌شود. لذا مدیریت دانش به منزله کشف دانایی‌های فردی و تبدیل آن به یک موضوع اطلاعاتی است به نحوی که بتوان آن را در پایگاه‌های اطلاعاتی ذخیره کرد، با دیگران مبادله نمود و در فرآیندهای روزمره به کار گرفت (افرازه،1386). امروزه سازمان‌های چندملیتی و پیشرو تاکید زیادی بر اجرای مدیریت دانش داشته و در حال اجرای چنین برنامه‌هایی در سازمان‌هایشان می‌باشند. اهمیت دانش برای بقا در فضای کسب و کار باعث شده تا سازمان‌ها به شدت بر روی فعالیت‌هایی همچون سازماندهی، ایجاد، انتقال، جستجو و اشتراک دانش تحت عنوان چتری که مدیریت دانش نامیده می‌شود تاکید کنند (کلید[1]،2009 ،54) با پیاده‌سازی مدیریت دانش در سازمان، می‌توان انتظار داشت که سازمان بتواند به اهداف خود دست یابد و به موفقیت‌های بزرگ برسد.

در خلال قرن نوزدهم افراد نوعاَ برای کار در در صنایع بومی و کارخانه های جدیدی که پدید آمده بود استخدام می شدند . در این زمان حرکت به سمت سیستم کارخانه ای قوت بیشتری گرفت . بکارگیری گسترده تکنولوژی ، مهارت زدایی از کارگران ، رشد سریع اقتصادی ، رشد سازمانی ، سرمایه داری انحصاری و رشد بوروکراسی از ویژگی های این دوران می باشد . در این عصر افراد تا حد اجزا قابل تعویض ماشین تنزل یافتند . در واقع مدیریت حاکم ، پاسخی به این سوال بود که چگونه می توان کارگران را به بهترین شکل کنترل نمود . با پیشرفت تکنولوژی این فرصت مهیا شد تا کنترلی که قبلاَ بوسیله رویه های سازمانی صورت می پذیرفت ، بوسیله تکنولوژی جایگزین گردید .

حرکت هایی چون کیفیت زندگی کاری ، مشارکت مستقیم کارکنان ، هموارسازی ساختار سازمانی ، تشکیل تیم های کاری ، حذف قوانین و مقررات  و … در خلال دهه های 1970 و 1980 به موضوعات روز مدیریت جهت توانمند نمودن کارکنان مبدل گردید. نتایج برخی از این کارها تا حدی بود که آن را پدیده و یا ارج از تصور قلمداد نمودند . چرا که غیبت از کار کاهش یافت ، کیفیت محصول بهبود پیدا کرد و بهره وری در سازمان ها بین 30 تا 40 درصد رشد نمود .

اوج بکارگیری اصطلاح توانمندسازی در این برهه از زمان بود ( افجه و میری ، 1386 ، 2 ) و توسط نظریه پردازانی چون کانگر و کاننگو[2] 1985 ، اسپریتزر[3] 1995 ، توماس و ولتهوس [4]، کنت بلانچارد[5] ، جان پی کارلوس[6] و الن راندلف[7] 2000 گسترش یافت . ( واعظی و سبزیکاران ، 1386 ، 3 )در اواخر دهه 1980توانمندسازی در شکل جدیدی و از این منظر که یک زمینه سیاسی ، اقتصادی دارد ، نگرشی متفاوت از اشکال دهه های قبل را ارائه نمود که منجر به توسعه ادبیات آن گردید .

این تغییر نگرش به منابع انسانی و ایجاد مفاهیم سرمایه های انسانی منجر به ایجاد تحولات اساسی در سازمانها گردید . تحولاتی که منجر به خروج سازمانها از شرایط بحرانی و بهبود در آنها شد . در طول 20 سال گذشته صدها شرکت ثابت کرده اند که مشارکت و درگیری کارکنان در کار و توانمندسازی ، بیشتر از یک احتمال نظری بوده و یک فرایند تجربی می باشد . ( افجه و میری ، 1386 ، 3 )  

1-2- بیان مسأله   

سازمانها باید بتوانند به گونه ای موثر سرمایه های دانش خود را مدیریت کنند. دانش به واسطه نزدیکی به تصمیم ها و اقدامات سازمانی به مراتب بیش از داده ها و اطلاعات می تواند باعث بهبود عملکرد شده و در نتیجه کیفیت خدمات سازمانها را به طور عام و سازمانهای دولتی را به طور خاص بهبود بخشد (هلز[8] ،2001).

واژه مدیریت دانش در دنیای مدیریت، موضوعات مختلفی را در بر می‌گیرد، علت ایجاد این نگرش به‌دلیل انتقال و حرکت سیستم‌های اقتصادی و تولیدی به سوی جوامع دانش محور است. در این نگرش دانش باید به‌عنوان زمین، کار و سرمایه به‌عنوان یک دارایی مطرح می‌شود (نونوکا و تاکوچی[9]، 1995). باید توجه داشت که همه کارکنان دارای دانش ذهنی قدرتمند ولی ناشناخته هستند. دانش ذاتی فطری معمولاٌ نانوشته است و بر پایه انتقال ذهنی و شفاهی می‌باشد و همین انتقال شفاهی موجب تحریف دانش می‌شود. باید توجه داشت که این دانش باید مستند شود و هر جا که لازم بود مورد استفاده قرار گیرد (اکورافور[10]،2010 ،9).

با نگاهی اجمالی به تعاریف مدیریت دانش می توان دریافت که مدیریت دانش باتئوری و عمل رابطه دارد.( مقیمی، رمضان، 1390 :23)

با توجه به ابعاد مختلف مدیریت دانش که در کنار هم آمده اند، جاشاپارا[11] مدیریت دانش را در قالب یک چرخه چهار حلقه ای این گونه تعریف می‌کند: فرآیندهای یادگیری اثربخش که توأم با خلق، سازماندهی، تبادل دانش و به کار بستن آن می‌باشد که سبب ارتقاء سرمایه عقلانی سازمانی و بهبود عملکرد آن می‌باشد(جاشاپارا،2004: 12)

صاحبنظران معتقدند که از مزایای توانمندسازی، هم کارکنان و هم مدیران منتفع خواهند شد. بعلاوه، در عصر حاضر توانمندسازی به عنوان ابزاری شناخته شده است که مدیران به وسیله آن قادر خواهند بود سازمان های امروزی را که دارای ویژگی هایی چون تنوع کانال های نفوذ، رشد اتکاء به ساختار افقی و شبکه های همکار، تفاوت اندک مدیران و کارکنان از یکدیگر و کاهش تعلق سازمانی هستند، به طور کارآمد اداره کنند . در این بین سیستم بانکی عصر حاضر نیز از این امر مستثنی نیستند و جهت بقا و ادامه حیاتشان همانند سایر سازمان ها نیازمند داشتن کارکنانی توانمند می باشند. ارتباط و تعامل این سیستم با عوامل مختلفی چون دولت، بخش خصوصی، حامیان مالی و سایر بانک های بین المللی و مهم تر از همه عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی همگی دست به دست هم داده اند تا محیطی

 

 

پرتلاطم را برای این سیستم ایجاد کنند. ایجاد سازمانی توانمند در بانک می تواند مجموعه بانکی را تا حدود زیادی در برابر تغییرات محیطی محافظت کند.( سیدجوادین و دیگران ، 1388، 76)

یکی از عوامل مؤثر بر توانمندسازی کارکنان، اطلاعات، دانش و مهارت شغلی است. باون و لاولر[12] توانمندسازی را سهیم شدن کارکنان خط مقدم سازمان در چهار عنصر اطلا عات، دانش، پاداش و قدرت می دانند (باون و لاولر، 1992 ).

اهمیت و نقش عامل انسانی در انجام اثربخش اقدامات مدیریت دانش و به ویژه خلق و تسهیم دانش، ایجاد آمادگیهای مورد نیاز برای مشارکت فعالانه در اقدامات مدیریت دانش را ضروری ساخته است (عسگری، 1390). مشارکت فعالانه ی کارکنان نیز به وجود توان و تمایل مورد نیاز در آنها بستگی دارد (هیسلوپ، 1391).

بانک کشاورزی به عنوان یکی از بانک های معتبر  و با قدمت در سطح کشور است . مأموریت این بانک خلق خدمات متمایز به صورت پایدار برای تأمین نیاز و افزایش بهره‌وری است و با چشم‌انداز تحقق بانکی پیشرو در نوآوری و به کارگیری فناوری‌های جدید در صنعت بانکداری و خدمات مالی همواره تلاش می‌کند.با ماموریت و چشم اندازی که این بانک برای خود تعریف کرده باید به مقوله توانمندسازی پرسنل این بانک توجه جدی شده این مدیریت دانش می تواند به عنوان متغیری در این زمینه نقش آفرینی کند.

در شرایط موجود  توانمندی مجموعه بانک کشاورزی در حد ایده ال نیست  و ظرفیت های زیادی برای نزدیک شدن به شرایط مطلوب است. یکی از این ظرفیت ها مدیریت دانش است.در واقع این پژوهش در پی آن است که رابطه بین توانمندی سازی بیشتر کارکنان  بانک کشاورزی است را از طریق مدیریت دانش و مولفه های بررسی کند.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

در سال های اخیر بسیاری از سازمان ها به اجرای پروژه های مدیریت دانش می پردازند و این در واقع تلاشی برای بهبود و کسب مزیت رقابتی و باقی ماندن در عرصه رقابت است(داون پورت و پروسکا[13]،2000.(
استفاده از مدیریت دانش در سازمانها یک ضرورت تجاری است .سازمان ها در عصر حاضر نیاز دارند تا سرمایه فکری خود را به نحو موثری مدیریت کنند تا قادر باشند مزایای رقابتی کسب کرده و آن را حفظ کنند . (گاردن[14]،2003)
توانمند سازی ظرفیت بالقوه ای را برای بهره برداری از سرچشمه توانایی انسانی که از آن استفاده نمی شود را در اختیار سازمان می گذارد.
وجود تغییرات سریع، پیشرفت های تکنولوژیک، رقابت های آشکار و پنهان در دنیا اهمیت و ضرورت توانمند سازی را پیش از بیش آشکار ساخته است.
از آنجایی محقق در یکی از شعب بانک کشاورزی استان قم مشغول به کار می باشد. با مساله توانمندسازی و ضرورت بیش از پیش آن در بین همکاران پی برده است و این که مدیریت دانش می تواند در توانمندسازی موثر باشد.
1-4- سئوال های تحقیق

سئوال های اصلی
آیا بین مدیریت دانش با توانمند سازی  منابع  انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم رابطه ای وجود دارد؟

ئوال های فرعی
آیا بین خلق دانش با توانمند سازی  منابع انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین سازماندهی دانش با توانمند سازی منابع انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین تبادل دانش با توانمند سازی  منابع انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم  رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین به کارگیری دانش با توانمند سازی  منابع انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم رابطه ای وجود دارد؟

1-5- اهداف تحقیق

هدف اصلی
بررسی رابطه بین مدیریت دانش با توانمند سازی  منابع  انسانی درشعب بانک کشاورزی استان قم

اهداف فرعی:
بررسی رابطه بین خلق دانش با توانمند سازی  منابع  انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم

بررسی رابطه بین سازماندهی دانش با توانمند سازی  منابع  انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم

بررسی رابطه بین به کارگیری دانش با توانمند سازی  منابع  انسانی درشعب بانک کشاورزی استان قم

بررسی رابطه بین تبادل دانش با توانمند سازی  منابع  انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم

ضرورت یابی وجود مدیریت دانش در سیستم بانکی

بررسی تأثیر نوع جنسیت بر متغیرهای تحقیق براساس آزمونتی (T) دو جامعه مستقل و  من- ویتنی (آزمون U)

اولویت بندی و رتبه بندی مؤلفه‌های مدیریت دانش بر اساس آزمون فریدمن

ارائه پیشنهادهایی برای اجرای هر چه بهتر مدیریت دانش برای دست یابی به توانمندسازی کارکنان 

این تحقیق با هدف نشان دادن این موضوع است که چرخه مدیریت دانش به توانمندسازی منابع انسانی منجر می شود. این مدل بر اساس مدل های مدل چهار حلقه ای مدیریت دانش (جاشاپارا،2004: 12) وچرخه زندگی دانش(بن بیا[15] ،2008: 55) است که در  شعب بانک کشاورزی استان قم  صورت می گیرد.

1-6- فرضیه های تحقیق

فرضیه های اصلی
بین مدیریت دانش با توانمند سازی  منابع  انسانی در شعب بانک کشاورزی استان قم رابطه معنی داری وجود دارد.

1-7-2- تعاریف عملیاتی.. 10
1-7-2-1- عملکرد ازدواج.. 10
1-7-2-2- سلامت خانواده اصلی.. 10
1-7-2-3- حمایت اجتماعی.. 10
1-7-2-4- حل مشکل خانواده. 11
فصل دوم (پیشینه پژوهش)
2-1- مقدمه…………… 13
2-2- پیشینه نظری… 13
2-2-1- ازدواج… 13
2-2-1-1- تعاریف ازدواج.. 13
2-2-1-2- مراحل انتخاب همسر. 14
2-2-1-3- ویژگی­های روابط زوجین.. 14
2-2-1-4- انواع ازدواج.. 15
2-2- 1-5- سلامت ازدواج.. 16
2-2-1-6- عوامل مختل­کننده روابط زوجین.. 17
2-2-1-7- وظایف زوجین.. 17
2-2-2- سلامت خانواده اصلی… 19
2-2-2-1- تأثیر خانواده اصلی بر روابط زوجین… 19
2-2-2-1-1- دیدگاه­های روان­تحلیلی.. 19
2-2-2-1-1-1- نظریه دلبستگی.. 20
2-2-2-1-1-2- ایماگودرمانی.. 21
2-2-2-1-1-3- روابط موضوعی.. 21
2-2-2-1-2- دیدگاه­های سیستمی.. 22
2-2-2-1-2-1- نظریه میلان. 22
2-2-2-1-2-2- نظریه بوئن.. 22
2-2-2-2- سلامت خانواده اصلی… 23
2-2-2-2-1- ابعاد هشت­گانه سلامت خانواده از نظر بارنهیل.. 23
2-2-2-2-2- کنش­های خانواده از نظر فلک…. 24
2-2-2-2-3- طرح سه محوری تسنگ و مک درموت… 25
2-2-2-2-4- الگوی کارکرد خانواده مک مستر. 25
2-2-2-2-5- الگوی منحنی اولسون. 27
2-2-2- 2-6- سلامت خانواده از دیدگاه تجربه­گرایان. 27
2-2-2-2-7- مدل بیورز. 29
2-2-2-2-8- مدل بوئن.. 31
2-2-2-3-ابعاد سلامت خانواده اصلی.. 33
2-2-2-3-1- صمیمیت… 33
2-2-2-3-2- استقلال و خودمختاری.. 35
2-2-3- حمایت اجتماعی.. 35
2-2-3-1- تعاریف مختلف از حمایت اجتماعی.. 36
2-2-3-2- انواع حمایت اجتماعی.. 37
2-2-3-3- کارکردهای حمایت اجتماعی.. 38
2-2-4- حل مشکل خانواده. 39
2-2-4-1- مهارت­های حل مشکل.. 40
2-2-4-2- بررسی رویکردهای مختلف به حل مشکل.. 41
2-2-4-2-1- دیدگاه رفتاری.. 41
2-2-4-2-2- دیدگاه فلدمن.. 42
2-2-4-2-3- دیدگاه راه­حل­محور. 42
2-2-4-2-4- دیدگاه روایت درمانی.. 43
2 -2-4-2-5- رویکرد مشکل­مدار مک مستر. 43
2-2-4-2-6- مدل کایرین، ماگویری و هرلبوت… 43
2-2-4-2-7- مدل فوکِس…. 44
2-3- پیشینه پژوهش…. 46
2-3-1- پژوهش­های انجام شده مرتبط با موضوع در ایران. 46
2-3-1-1- عملکرد ازدواج.. 46
2-3-1- 2- خانواده اصلی.. 46
2-3-1-3- حمایت اجتماعی.. 49
2-3-1-4- حل مشکل خانواده. 52
2-3-2- پژوهش­های انجام شده مرتبط با موضوع در خارج.. 54
2-3-2-1- خانواده اصلی.. 54
2-3-2-2- حمایت اجتماعی.. 55
2-3-2-3- حل مشکل.. 57
فصل سوم (روش­شناسی پژوهش)
3-1- روش­ پژوهش…. 60
3-2- جامعه پژوهش، نمونه و روش نمونه گیری.. 60
3-3- روش گردآوری داده­ها 60
3-4- داده­های مورد نیاز متناسب با سوال­ها و فرضیه­های تحقیق.. 61
3-5- نحوه توصیف و تحلیل اطلاعات… 61
3-6- مشخصات ابزار جمع­آوری اطلاعات… 61
3-6-1- مقیاس عملکرد ازدواج.. 61
3-6-2- مقیاس سلامت خانواده اصلی.. 62
3-6-3- مقیاس حمایت اجتماعی.. 63
3-6-4- مقیاس حل مشکل خانواده. 64
فصل چهارم (یافته­های پژوهش)
4-1- مقدمه. 67
4-2- یافته­های توصیفی.. 67
4-2-1 توصیف ویژگی­های دموگرافیک زوجین.. 67
4-2-1-1- توزیع جنسیت… 67
4-2-1-2- توزیع سن.. 67
4-2-1-3- توزیع میزان تحصیلات… 68
4-2-2- یافته­های توصیفی متغیرهای پژوهش…. 69
4-2-2-1- مقیاس عملکرد ازدواج… 69
4-2-2-2- مقیاس سلامت خانواده اصلی.. 69
2-4-2-3- مقیاس حمایت اجتماعی 70
4-2-2-4- مقیاس حل مشکل خانواده. 70
4-3- یافته­های استنباطی.. 71
4-3-1- فرضیه­های اصلی.. 71
4-3-1-1- فرضیه اول. 71
4-3-1-2- فرضیه دوم. 71
4-3-1-3- فرضیه سوم. 73
4-3-1-4- فرضیه چهارم. 73
4-3-1-5- فرضیه پنجم.. 74
4-3-1-6- فرضیه ششم.. 74
4-3-1-7- فرضیه هفتم.. 75
4-3-1-8- فرضیه هشتم.. 75
4-3-2- فرضیه­های فرعی.. 76
4-3-2-1- فرضیه اول. 76
4-3-2-2- فرضیه دوم. 78
4- 3-2- 3- فرضیه سوم . 79
4-3-2-4- فرضیه چهارم 79
4-3-2-5- فرضیه پنجم.. 80
فصل پنجم (بحث و نتیجه­گیری)
5-1- مقدمه. 86
5-2- بحث و نتیجه­گیری.. 83
5- 2- 1- فرضیه­های اصلی.. 83
5-2-2- فرضیه­های فرعی.. 87
5-2- 3- نتیجه­گیری.. 88
5-3- محدودیت­های پژوهش…. 89
5-4- پیشنهادات… 90
منابع و مآخذ  92
پیوست­ها…………………. 105
 
 
 
 

فصل اوّل
طرح پژوهش
 

1-1- مقدمه
خانواده بعنوان یک نهاد کوچک اجتماعی، یک سیستم طبیعی و یا یک منظومه است که با ازدواج شروع می­شود و ابعاد دیگر خانواده مانند زیرمنظومه زناشویی، زیرمنظومه فرزندان و زیرمنظومه والدین را دربرمی­گیرد. ارتباط با والدین اولین­ ارتباطی است که فرزند با دنیای بیرون برقرار می­کند. لذا والدین نقطه شروع آشنایی کودک با محیط اطراف هستند و می­توانند ذهن کودک را شکل دهند. این شکل­دهی می­تواند بصورت آشنایی با محیط فیزیکی، قوانین، یا چگونگی مواجهه با خطرات بیرونی و موازین اجتماعی باشد. علاوه بر این ساختار ارتباطی پیچیده و اثرگذار والدین و کودک، خود زیرمنظومه زناشویی ابعاد مختلفی دارد. یک زوج که با یکدیگر زندگی مشترک را شروع می­کنند براساس ساختار طبیعی نیازهایی را از یکدیگر مرتفع می­سازند. طی رابطه زناشویی، موازینی بین یک زوج برقرار می­شود. موازین بین یک زوج می­تواند دامنه­های مختلف ارتباطی، نحوه برخورد با تعارض­ها و ارتباط با فرزند را شامل شود که می­تواند ریشه در گذشته فرد داشته باشد که از خانواده الهام گرفته شده است (مینوچین[1] و فیشمن[2]، 1996). در کشور ما کانون خانواده و ازدواج به دلیل مسائل خاص فرهنگی و ارزشی، اهمیت بیشتری در مقایسه با کشورهای غربی دارد، لذا تلاش برای استحکام و تداوم خانواده و ارضای نیازهای عاطفی و روانی اعضاء، بویژه همسران در چارچوب خانواده از اهمیت بیشتری برخوردار است. علاوه براین، به دلیل اهمیت و نقش خانواده در فرهنگ ایران، وجود مشکلات، تعارض ها و نهایتاً از هم پاشیدگی خانواده می تواند آثار زیانباری بر زوجین، فرزندان و جامعه در مقایسه با ­داشته باشد (نظری و نوابی­نژاد، 1385). عوامل مختلفی هستند که می­توانند زندگی زوجین را تحت تأثیر قرار دهند. تاریخچه زندگی فرد و نحوه تعامل والدین و خانواده­اش در دوران قبل از ازدواج می­تواند از جمله عواملی باشد که بر زندگی زوجین و رفتار آن­ها با یکدیگر تأثیر بگذارد. همچنین حمایت اطرافیان از جمله حمایت دوستان و خانواده و کسب مهارت­های مختلف مانند حل مشکل نیز از موارد دیگری هستند که در زندگی زوجین می­توانند اثر داشته باشند. لذا در این پژوهش به بررسی رابطه ساده و چندگانه سلامت خانواده اصلی[3]، حمایت اجتماعی[4] و حل مشکل خانواده[5] با عملکرد ازدواج[6] پرداخته شده است.

 

1-2- بیان مسئله
زوج­ها با آرمان زندگی مشترک و برخورداری از حمایت و آرامش به سوی تشکیل خانواده گام برمی­دارند خانواده با هویتی به مثابه یک موجود زنده تحول می­یابد. نولر1 و فینی2 (2002) اعتقاد دارند زوج­ها بعنوان واحدی نگریسته می­شوند که هریک از طرفین با الگوهای رفتاری از پیش تعیین­شده، زمینه را برای واکنش فرد مقابل فراهم می­سازد که وی نیز فضای روانی و نوع رفتار آماده خود را دارد. در این فضا که شناخت و عواطف و رفتار هریک از زوج­ها در آن نقش بسزایی ایفا می­کنند، اگر یکی از زوج­ها با تعاملات مثبت یا منفی، فضا را آماده یا آلوده سازد، زوج دیگر نیز در این فضا درگیر می­شود و گویا دریچه­ای با عواطف مشترک به دوسو گشوده می­شود. لارسون3 و هولمن4 (1994) سه دسته عوامل خاص را در رضایت زناشویی موثر می­دانند. نخست عوامل بافتی مانند بافت کنونی و عوامل فرهنگی و اجتماعی، دوم خصایص و رفتارهای فردی زوجین و سوم فرایند تعاملی زوجین. آنان نتیجه می­گیرند که موارد مرتبط با این عوامل، پیش­بینی­کننده مناسبی از رضایت زناشویی هستند. همچنین نظریات متعددی هستند که تاثیر والدین و خانواده اصلی بر شکل­گیری شخصیت و نوع برخورد فرد با مسائل در آینده بخصوص زندگی مشترک را بیان می­کنند. از جمله این نظریات می­توان به نظریه روان­کاوی فروید اشاره کرد که بیان می­دارد رفتار والدین تا حد زیادی شکل­دهنده شخصیت کودک است (بارکر5، 1981). نظریه بعدی که می­توان به آن اشاره کرد نظریه یادگیری اجتماعی بندورا است؛ که طبق آن کودک چگونه رفتارکردن را از والدین یاد می­گیرد و چنانچه والدین با یکدیگر تعارض داشته باشند کودک فرصت یادگیری درست­ رفتار­کردن را از دست می­دهد (حسینیان، یزدی و جاسبی، 1386). همچنین کسب حمایت اجتماعی از دوستان و خانواده نیز از جمله عواملی هستند که در میزان رضایت زوجین نقش دارند. افراد وقتی که می­دانند از طرف خانواده، دوستان و نزدیکان حمایت می­شوند، احساس خشنودی بیشتری دارند و در مقابله با مشکلات با منطق و عملکرد بهتری عمل می­کنند. بدیهی است که همه انسان­ها در هنگام گرفتاری­ها به حمایت اطرافیان و دوستان خود نیاز دارند تا احساس امنیت کنند. در واقع هرچه حمایت اجتماعی دیگران بیشتر باشد، امیدواری­شان نیز بیشتر می­شود. پژوهش­ها نیز نشان داده­اند افرادی که از منابع حمایت اجتماعی بیشتری برخوردارند، سلامت روانی بهتری داشته و بهتر با تغییرات سازگار می­شوند (کوهن1 و ویلز2، 1985). پژوهش نبوی و شهریاری (1391) نشان داد که حمایت اجتماعی با تحت تاثیر قراردادن ابهام نقش خانوادگی، تعارض در خانواده را کاهش می­دهد؛ بنابراین حمایت دوستان و خانواده می­تواند به زوجین کمک ­کند تا بتوانند مشکلاتشان را با فشار روانی کمتری حل نمایند.
حل مشکل بطور کارآمد متغیر دیگری است که می­تواند به عملکرد سالم زندگی زناشویی منجر شود. احمدی (1386) نشان داد که حل مشکل خانواده با رضایت زناشویی همبستگی دارد. چمپیون3 و پاور4 (2000)، نیز به این نتیجه رسیدند که حل مشکل خانواده تعامل بین زوجین را تسهیل می­کند. از طرفی کراپلی5 (2005) بیان می­دارد زوجینی که تعاملات منفی بیشتری بین آن­ها رد و بدل می­شود، فرصتی برای استفاده از این مهارت­ها نمی­یابند به نظر می­رسد ارتباط بین استفاده از مهارت­ها و تعامل مثبت زناشویی یک ارتباط دوسویه است یعنی مهارت­ها می­توانند تعامل مثبت را ایجاد کنند و هم تعامل منفی موجب ناتوانی زوجین در استفاده از مهارت­ها می­شود؛ بنابراین لازم است تا مشخص شود حل مشکل خانواده بعنوان یک مهارت تا چه حد می­تواند عملکرد سالم ازدواج را پیش­بینی کند. باتوجه به ارتباطی که متغیرهای ذکر شده می­توانند با عملکرد ازدواج داشته باشند و پژوهش­های محدود در این زمنیه این پژوهش در صدد است تا به پیش­بینی عملکرد ازدواج بر اساس سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی و حل مشکل خانواده بپردازد.
 

1-3- ضرورت انجام تحقیق
درمورد اهمیت خانواده همین بس که اولین تاثیرات محیطی که فرد دریافت می­کند از محیط خانواده است و حتی تاثیرپذیری فرد از سایر محیط­ها می­تواند توسط خانواده تعدیل شود. از این رو خانواده پایه­گذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی بر عهده دارد. سلامت خانواده، تعادل شخصیتی والدین و آشنایی آن­ها با اصولی که می­تواند محیط خانواده را سالم­تر سازد، برای کودکان بسیار حائز اهمیت است. خانواده در عین حال که کوچک­ترین واحد اجتماعی است. مبنا و پایه هر اجتماع بزرگ است. افراد سالم، موفق و فعال جامعه از داخل خانواد­ه­های سالم بیرون آمده­اند.

فصل دوم:پیشینه پژوهش
2-1-هوش هیجانی.. 15
2-1-1- تاریخچه هوش هیجانی.. 16
2-2- تعاریف هوش هیجانی.. 20
2-3- نظریه ها و الگوهای متفاوت هوش هیجانی.. 23
2-4- تفاوت هوشبهر (IQ) و هوش هیجانی (EQ). 29
2-5- جایگاه هوش هیجانی در انسان. 31
2-6- هوش هیجانی و آموزش و پرورش… 31
2-7- اختلالات رفتاری.. 33
2-8-تعاریف اختلالات رفتاری از دیدگاه های گوناگون. 33
2-9- دسته بندی و بررسی چگونگی اختلالات رفتاری.. 36
2-10- دسته بندی اختلالات رفتاری.. 36
2-10-1-گروه بندی براساس مزاج.. 36
2-10-2- گروه بندی بر اساس رفتارهای اولیه و ثانویه. 38
2-10-3- گروه بندی بر اساس سن.. 38
2-10-4- گروه بندی بر اساس سبب شناسی.. 39
2-10-5- گروه بندی از دیدگاه روانپزشکان. 39
2-10-6-گروه بندی از دیدگاه متخصصان آموزش و پرورش… 41
2-11- عملکرد تحصیلی.. 42
2-12- پیشینه پژوهش… 43
2-12-1- پیشینه پژوهش های خارجی.. 43
2-12-2- پیشینه پژوهش های داخلی.. 51
فصل سوم: روش پژوهش
3-2- روش پژوهش… 55
3-3-جامعه، نمونه، روش نمونه گیری.. 56
3-4- نمونه گیری.. 56
3-5- ابزارهای پژوهش… 57
3-6-عملکرد تحصیلی.. 63
3-7- روش اجرای پژوهش… 64
3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها 65
فصل چهارم:یافته های پژوهش
4-1- برخی ویژگی های جمعیت شناختی اعضاء نمونه. 67
4-2-یافته های توصیفی.. 72
4-3- بررسی مفروضه های تحلیل کو واریانس… 76
فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری
5-2- محدودیت های پژوهش… 99
5-3-پیشنهاد های پژوهش… 100
5-3-4- پیشنهاد های کاربردی.. 101
منابع. 102
منابع فارسی.. 102
منابع انگلیسی.. 107
ضمائم. 115
 
 
فهرست جداول
عنوان                                                                                                                                                صفحه
 
جدول 3-1 طرح آزمایشی گسترش یافته پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه ……………………………………………………………55
جدول 3-2 ضرایب پایایی سیاهه رفتاری کودک، به روش آلفای کرونباخ و تصنیف در پژوهش حاضر………………………….. 59
جدول 3-3 روایی سیاهه رفتاری کودک و  خرده مقیاس های آن با استفاده از روایی ملاکی در پژوهش حاضر…………………60
جدول 3-4 ضرایب پایایی سیاهه بهره هیجانی کودکان و نوجوانان، به روش‌های آلفای کرونباخ و تنصیف در پژوهش حاضر………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..61
جدول 3-5 مراحل آموزش مهارت های هوش هیجانی……….. …………………………………………………………………………………..63
جدول 4-1 فراوانی و درصد شغل پدرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش…………………………………………………………. 69
جدول 4-2 فراوانی و درصد شغل مادرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر………………………………………………. 69
جدول4-3 فراوانی و درصد تحصیلات پدرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر…………………………………………. 70
جدول 4-4 فراوانی و درصد تحصیلات مادرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر…………………………………………71
جدول 4-5 فراوانی و درصد قومیت گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر…………………………………………………………. 72
جدول 4-7 میانگین و انحراف معیار خرده مقیاس­های اختلالات رفتاری در گروه­ آزمایش و گروه­های گواه…………………… 74
جدول 4-8 میانگین و انحراف معیار خرده مقیاس­های هوش هیجانی در گروه آزمایش و گروه­های گواه……………………….. 75
جدول 4-9 ضرایب همبستگی بین پیش آزمون های متغیرهای پژوهش حاضر……………………………………………………………. 77
جدول4-10 آزمون لوین جهت همگنی واریانس ها بین متغیرهای وابسته در گرو های آزمایش و گواه………………………….. 78
جدول 4-11خلاصه نتایج کوواریانس چند متغیری (مانکوا)روی پس آزمونهای اختلالات رفتاری ، هوش
هیجانی و عملکرد تحصیلی گروه آزمایش و گروه های گواه ، با کنترل پیش آزمون ها…………………………………………………. 79
جدول 4-12 خلاصه نتایج کوواریانس یک راهه در متن مانکوا روی پس آزمون­های اختلالات رفتاری ، هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی گروه آزمایش و گروه های گواه ، با کنترل پیش آزمون ها……………………………………………………………….. 80
جدول 4-13 نتایج آزمون پیگیری بنفرونی برای مقایسه میانگین های گروهآزمایش و گروه های گواه در متغیرهای اختلالات رفتاری ، هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی………………………………………………………… ………………………………………………. 81
ج   دول 4-14 خلاصه نتایج کوواریانس چند متغیری روی پس آزمون های مولفه های اختلالات رفتاری گروه آزمایش و گروه های گواه با کنترل پیش آزمون ها………………………………………………………… ……………………………………………………………… 83
جدول 4-15 نتایج تحلیل کوواریانس یک راهه، در متن مانکوا  بر روی پس آزمون های مولفه های اختلالات رفتاری در گروه آزمایش و گروه های گواه با کنترل پیش آزمون ها……….. ……………………………………………………………………………….. 84
جدول 4-16 نتایج آزمون پیگیری بنفرونی برای مقایسه میانگین های گروه آزمایش و گروه های گواه در مولفه های اختلالات رفتاری…… ………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….. 85
جدول 4-17 خلاصه نتایج کوواریانس چند متغیری روی پس آزمون های مولفه های هوش هیجانی گروه آزمایش و گرو های گواه ،با کنترل پیش آزمون ها………………………………………………………… …………………………………………………………….. 87
جدول 4-18 نتایج تحلیل کواریانس یک راهه در متن مانکوا بر روی پس آزمون های مولفه های هوش هیجانی در گروه آزمایش و گروه های گواه با کنترل پیش آزمون ها………………………………………………………… ……………………………………….. 88
جدول 4-19 نتایج آزمون پیگیری بنفرونی برای مقایسه میانگین هی گروه آزمایش و گروه های گواه در مولفه های هوش هیجانی………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………. 89

 
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش هوش هیجانی بر اختلالات رفتاری ، هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر دوره ابتدایی شهر نوراباد بود . جامعه آماری این پژوهش را کل دانش آموزان پسر سال پنجم  و ششم ابتدایی شهر نوراباد  که در سال تحصیلی 1393-1394 مشغول به تحصیل بودند تشکیل می دهد. نمونه پژوهش به صورت تصادفی مرحله ای انتخاب شد. تعداد 60 نفر دانش آموزی که بر اساس مصاحبه بالینی و سیاهه رفتاری کودک (CBCL) دارای اختلالات رفتاری تشخیص داده شده بودند، به شیوه تصادفی ، در دو گروه آزمایش و گروه گواه اول قرار گرفتند . از بین دانش آموزانی هم که بدون اختلالات رفتاری تشخیص داده شده بودند 30 نفر به شیوه تصادفی انتخاب و در گروه گواه دوم گمارده شدند. از هر سه گروه پیش آزمون گرفته شد . گروه آزمایش 12 جلسه آموزش مهارت های هوش هیجانی را دریافت کردند ، اما دو گروه گواه آموزشی دریافت نکردند. پس از پایان جلسات آموزشی ، از هر سه گروه پس آزمون به عمل آمد. داده های حاصل از این پژوهش با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری (MANCOVA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بیانگر آن بود که آموزش هوش هیجانی ، در کاهش اختلالات رفتاری و افزایش هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی موثر واقع شده است.
واژگان کلیدی: هوش هیجانی ، اختلالات رفتاری، عملکرد تحصیلی
 
 
 
 

فصل یکم
مقدمه پژوهش
 
 

1-1- مقدمه
انسان موجودی است رشد یابنده،هیجانی، آموزش پذیر و در عین حال آسیب پذیر که تنها از طریق تربیت صحیح و پرورش در محیط مناسب به شخصیت سالم دست می یابد. بنابراین، جا دارد تا حد امکان تلاش بی وقفه خود را نثار تعلیم و تربیت کودکان و کاهش مشکلات و موانع موجود در این راه کنیم؛ از آنجا که کودکان و نوجوانان آینده سازان جامعه هستند و سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی این قشر از اجتماع بسیار ارزشمند است .از سوی دیگر، یافتن راهی که تناقض ها و تردید های موجود در این زمینه  را کاهش دهد،به متولیان آموزش و تربیت کودک در اتخاذ تصمیم های صحیح تر یاری می کند. و با توجه به اینکه مشکلات رفتاری دوران کودکی،علاوه بر اینکه بر یادگیری،شادکامی  و روابط اجتماعی دوران کودکی  موثرندو محیط خانواده را نیز تحت تاثیر قرار می دهند،اثرات مخربی بردوران بزرگسالی دارد،که بر اساس  پژوهش های صورت گرفته با

1-3- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-4- سوال تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………….3

1-5- فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….4

1-6- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها………………………………………………………………………………………………4

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………6

2-2- پرخاشگری……………………………………………………………………………………………………………………………………6

        2-2-1- تعاریف پرخاشگری………………………………………………………………………………………………………..6

        2-3- انواع پرخاشگری………………………………………………………………………………………………………………..8

       2-3-1- پرخاشگری کلامی در مقابل پرخاشگری غیر کلامی…………………………………………………….8

       2-3-2- پرخاشگری مستقیم در برابر پرخاشگری غیر مستقیم………………………………………………….9

       2-3-3- پرخاشگری وسیله ای در برابر پرخاشگری خصمانه………………………………………………………9

       2-3-4- پرخاشگری فعال در برابر پرخاشگری منفعل…………………………………………………………………9

       2-3-5- پرخاشگری فردی در برابر پرخاشگری جمعی…………………………………………………………….10

     2-3-6- پرخاشگری فرافعال و تجاوزکارانه در مقابل پرخاشگری واکنشی و دفاعی……………………10

2-4- دیدگاه های نظری درباره پرخاشگری……………………………………………………………………………………….11

     2-4-1- رویکرد سرشت گرا………………………………………………………………………………………………………….11

      1_ نظریه فروید…………………………………………………………………………………………………………………………..11

      2- نظریه کنراد لورنس……………………………………………………………………………………………………………….12

      3- نظریه زیست شناسی اجتماعی……………………………………………………………………………………………..12

       4- نظریه های زیستی………………………………………………………………………………………………………………13

             4-1- آندروژن و کورتیزول………………………………………………………………………………………………..13

             4-2- هورمون غدد جنسی………………………………………………………………………………………………..13

             4-3- هورمون های هیپوفیز……………………………………………………………………………………………..14

             4-4- ناقل های عصبی………………………………………………………………………………………………………….14

             4-5- کوروموزوم های جنسی……………………………………………………………………………………………….15

             2-6- بلوغ جنسی و پرخاشگری……………………………………………………………………………………………15

        2-4-2- رویکرد تربیت گرا………………………………………………………………………………………………………….16

             1_ نظریه ناکامی…………………………………………………………………………………………………………………..16

             2- نظریه یادگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………………………17

              3- نظریه شناخت اجتماعی…………………………………………………………………………………………………17

              4- نظریه پیش نویس………………………………………………………………………………………………………….18

              5- نظریه کشت……………………………………………………………………………………………………………………19

 

              6- نظریه کارکرد شناختی _ اجرایی…………………………………………………………………………………..19

2-5- برانگیزاننده های پرخاشگری……………………………………………………………………………………………………….20

        2-5-1- ناکامی…………………………………………………………………………………………………………………………..20

        2-5-2- تحریک مستقیم……………………………………………………………………………………………………………21

        2-5-3- خشونت رسانه ای………………………………………………………………………………………………………..21

        2-5-4- عوامل شخصیتی…………………………………………………………………………………………………………..21

        2-5-5- سوگیری اسنادی خصمانه……………………………………………………………………………………………22

        2-5-6- خودشیفتگی…………………………………………………………………………………………………………………22

        2-5-7- تفاوت های جنسیتی در پرخاشگری……………………………………………………………………………23

2-6- شیوه های مهار و پیشگیری از پرخاشگری…………………………………………………………………………………24

        2-6-1- مجازات پرخاشگر…………………………………………………………………………………………………………24

        2-6-2- پالایش………………………………………………………………………………………………………………………….24

         2-6-3- نقصان شناختی…………………………………………………………………………………………………………..25

        2-6-4- آموزش مهارت های اجتماعی……………………………………………………………………………………..25

        2-6-5- الگودهی……………………………………………………………………………………………………………………….26

         2-6-6- پاسخ های مغایر………………………………………………………………………………………………………….26

         2-6-7- آموزش کنترل خشم………………………………………………………………………………………………….26

          2-6-8- آموزش رفتار جرات مندانه……………………………………………………………………………………….27

          2-6-9- درمان دارویی……………………………………………………………………………………………………………27

2-7- دیسفوریای جنسیتی………………………………………………………………………………………………………………….27

          2-7-1- جنسیت……………………………………………………………………………………………………………………28

          2-7-2- هویت جنسیتی…………………………………………………………………………………………………………..28

         2-7-3- نقش جنسی…………………………………………………………………………………………………………………28

         2-7-4- ملال جنسیتی ……………………………………………………………………………………………………………29

        2-7-5- اختلال هویت جنسی……………………………………………………………………………………………………29

         2-8- تاریخچه دیسفوریای جنسیتی…………………………………………………………………………………………29

2-9- تعریف دیسفوریای جنسیتی………………………………………………………………………………………………………..30

          2-9-1- ویژگی های دیسفوریای جنسیتی …………………………………………………………………………….31

          2-9-2- دیسفوریای جنسیتی در کودکان……………………………………………………………………………….31

          2-9-3- دیسفوریای جنسیتی در نوجوانان و بزرگسالان………………………………………………………..32

2-10- شیوع دیسفوریای جنسیتی………………………………………………………………………………………………………33

2-11- علل دیسفوریای جنسیتی…………………………………………………………………………………………………………34

          2-11-1- عوامل بیولوژیک………………………………………………………………………………………………………34

          2-12- درمان دیسفوریای جنسیتی………………………………………………………………………………………..35

                    2-12-1- جراحی تغییر جنسیت………………………………………………………………………………36

                    2-12-2- درمان های روانشناختی……………………………………………………………………………37

2-13- نظریه های مربوط به دیسفوریای جنسیتی……………………………………………………………………………..37

         2-13-1- نظریه روان تحلیلی………………………………………………………………………………………………….37

         2-13-2- نظریه یادگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………………38

         2-13-3- نظریه رشدی _ شناختی…………………………………………………………………………………………38

2-14- پیشینه مطالعاتی………………………………………………………………………………………………………………………39

        2-14-1- پیشینه خارجی…………………………………………………………………………………………………………39

        2-14-2- پیشینه داخلی…………………………………………………………………………………………………………..43

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………..50

3-2- روش تحقیق و جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………50

3-3- نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………..50

3-4- ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………….51

     3-4-1- پرسشنامه پرخاشگری اهواز…………………………………………………………………………………………..51

     3-4-2- روایی و پایایی پرسشنامه پرخاشگری اهواز…………………………………………………………………..52

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………….53

3-6- محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………………..53

3-7- ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………….53

فصل چهارم: نتایج

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..54

4-2- توصیف متغیرهای زمینه ای……………………………………………………………………………………………….54

4-3- بررسی سوال تحقیق……………………………………………………………………………………………………………60

4-4- بررسی فرضیه اول تحقیق…………………………………………………………………………………………………..60

5-4- بررسی فرضیه دوم تحقیق………………………………………………………………………………………………….63

6-4- بررسی فرضیه سوم تحقیق………………………………………………………………………………………………..71

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..75

5-2- خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………75

5-3- بحث در خصوص سوال تحقیق…………………………………………………………………………………………..76

5-4- بحث در خصوص فرضیه اول تحقیق…………………………………………………………………………………..77

5-5- بحث در خصوص فرضیه دوم تحقیق………………………………………………………………………………….78

5-6- بحث در خصوص فرضیه سوم تحقیق………………………………………………………………………………..79

5-7- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………82

5-8- پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………..82

      5-8-1- پیشنهادهای پژوهشی…………………………………………………………………………………………….82

      5-8-2- پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………………………….83

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………………..84

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………………84

منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………………………………89

پیوست پرسشنامه پرخاشگری اهواز…………………………………………………………………………………………….94

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………….97

چکیده:

مطالعه حاضر با هدف بررسی همه گیرشناسی پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی ارجاع شده به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس انجام شد. این مطالعه به روش مقطعی _ تحلیلی و با روش نمونه گیری در دسترس انجام شد که در آن 64 نفر از مراجعه کنندگان به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس که تشخیص دیسفوریای جنسیتی توسط کمسیون روانپزشکی این اداره در آنها محرز شده بود، پرسشنامه پرخاشگری اهواز را تکمیل نمودند. از این میان تعداد 32 نفر تحت عمل جراحی تغییر جنسیت قرار گرفته بودند و 32 نفر دیگر نیز مجوز انجام عمل جراحی تغییر جنسیت را اخذ کرده بودند. داده ها پس از گردآوری با استفاده از نرم افزار SPSS (نسخه 22) و آزمون تحلیل واریانس یک راهه و چند متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی شیوع قابل توجهی (81/82) دارد. مقایسه افراد عمل نشده با افراد عمل شده نیز نشان داد که بین دو گروه از نظر پرخاشگری و مؤلفه‌های آن تفاوت‌های معناداری وجود دارد و میزان پرخاشگری گروه عمل‌نکرده بیشتر است. همچنین مقایسه‌های بین دو جنس نیز نشان داد که مردان پرخاشگرتر از زنان هستند. دیگر نتایج این مطالعه آشکار کرد که از بین متغیرهای جمعیت شناختی (سن، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال، سطح درآمد، تحصیلات خود و والدین، جمعیت خانواده، ترتیب تولد) فقط رابطه بین جنسیت دیگر فرزندان خانواده با پرخاشگری مشارکت‌کنندگان معنادار بود، بنابراین با توجه به سطح بالای پرخاشگری و شیوع آن در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی، لزوم ارتقای سطح مداخلات آموزشی و فرهنگی در کنار مداخلات پزشکی و روان‌شناختی را در راستای بهبود سطح سلامت روحی این قشراز جامعه را نمایان می سازد.

کلیدواژه ها : دیسفوریای جنسیتی، پرخاشگری، پزشکی قانونی، تغییر جنسیّت، فارس

 

1-1- بیان مسئله

یکی از ابعاد زندگی انسان شکل گیری هویت است که عوامل گوناگونی درحوزه زندگی اجتماعی مانند خانواده، دوستان، همسالان، رسانه ها و… در فرآیند شکل گیری آن نقش دارند(یزدان پناه و صمدیان،1390). فرآیند شکل گیری احساس فردی و منسجم از هویت، نقشی محوری و اساسی در شکل گیری شخصیت در طول دوره زندگی ایفا می کند (برزونسکی[1]، 2013). یکی از مهم ترین مشخصه های هویت فردی، هویت جنسی[2] است. هویت جنسی یک حالت روانشناختی است که نمایانگر احساس فرد از مذکر یا مونث بودن خود می باشد(کاپلان[3]، 2007). هویت جنسی اکثر افراد تا 2 یا 3 سالگی ایجاد می شود و معمولا با جنسیت زیستی فرد هماهنگی دارد (مومنی جاوید وکاظمی،1390؛ عسگری، 1386؛ کاپلان، 2007). به عنوان بخشی از فرآیند هویت جنسی بهنجار در خانواده، این نقش های جنسی به کودک آموخته شده و او را در جهت تقویت رفتارهای متناسب با جنسیت تشویق می کنند (موحد ،1390). برای اکثر انسانها هویت جنسی یک واقعیت عادی و جا افتاده است، آنها جنسی را که با آن به دنیا آمده اند زیر سوال نمی برند و رفتار به شیوه ی جنس مذکر یا مونث را طبیعی و آسان می یابند. به نظر می رسدکه هویت جنسیتی[4] تا آخر عمر تعیین شده است البته تا وقتی که انسانها مطابق با آن می اندیشند، عمل می کنند، و لباس می پوشند (حاتمی و عیوضی[5] ،2013) اما بعضی افراد به دیسفوریای جنسیتی[6] دچار می شوند و احساس می کنند که هویت جنسیتی آنها خلاف جنس بیولوژیک و جنسی که با آن به دنیا آمده اند است. در چنین شرایطی افراد متوجه می شوند که از لحاظ فیزیکی به شکل زن یا مرد رشد می کنند(مثلا ریش در می آورند یا سینه هایشان بزرگ می شود) اما نمی توانند این باور را کنار بگذارندکه در ورای این ظاهر فیزیکی به جنس مخالف تعلق دارند. وقتی این نوع نارضایتی از جنس خود مشکل ساز شود و در عملکرد شغلی و اجتماعی فرد اختلال ایجاد کند، ممکن است فرد رسما مبتلا به دیسفوریای جنسیتی اعلام شود. طبق آخرین آمار از هر سی هزار مرد بالغ حدودا یک نفر و از هر صد هزار زن بالغ حدودا یک نفر به دنبال عمل جراحی برای تغییر جنسیت هستند(گنجی، 1392). افراد مبتلا به اختلال هویت جنسی اغلب تضاد بین شخصی زیادی دارند و یکی از پرقربانی ترین اقلیتها را تشکیل می دهند. اولین مشکل در خانواده شکل می گیرد به صورتی که در مقابل خواستة فرزندان مقاومت نشان می دهند و نتیجة آن در برخی از موارد جدال، كشمكش، ضرب و شتم  و راندن آنها از خانواده و خانه است (یزدان پناه و صمدیان، 1390). ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و قانونی جامعه هم تحمل پذیرش رفتارهای هنجارشکنانه افرادرا ندارد بنابراین برخوردهای نامناسبی در برابر یک دگرجنس خواه بروز می دهند. در این افراد پرخاشگری با توجه به استرس بالا و خشم نسبت به عدم درک حالات درونی وروانی توسط اطرافیان و جامعه قابل انتظار است (عسگری و همکاران،1386). پرخاشگری[7] پرشورترین واکنش هیجانی است که فرد را قوی تر و نیرومند تر می سازد، انسانها را نسبت به بی عدالتی های دیگران حساس تر می سازد و باعث می شود که آنها برای تلافی کردن ممانعت، دخالت یا انتقاد دست به مبارزه بزنند. رفتارهای دفاعی نیز ممکن است به عنوان رفتارهای پرخاشگرانه تلقی شوند حتی اگر به شکل جنگ یا دورکردن عامل مزاحم باشد(ابوالمعالی وموسی زاده،1391). تحقیقات نشان داده است كه پرخاشگری دارای عوارض جسمی، روانی و اجتماعی فراوانی است و موجب نشانگانی مانند احساس درماندگی، تنهایی، ناسازگاری اجتماعی، بی توجهی به حقوق و خواسته دیگران، زخم معده، میگرن، اختلال فشارخون، افسردگی و اضطراب می گردد(استراچان و چندلر[8]،2006). با توجه به اثرات ناخوشایند رفتار پرخاشگرانه، عصبانیت و خشونت به عنوان مشکل تلقی گردیده و نیاز به بررسی های بالینی و قانونی دارد(ویتلی[9]و همکاران،2009). با توجه به اهمیت موضوع وافزایش روز افزون افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی(براساس پرونده های ارجاع شده به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس) و همچنین با توجه به عدم انجام مطالعات مشابه در منطقه، بر آن شدیم تا همه گیر شناسی پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی را مورد بررسی قرار دهیم.

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

اختلال هویت جنسی از شرایط بسیار پیچیده بالینی محسوب می شود که مسیر زندگی فرد را دگرگون می کند و نظام شخصیتی، رفتاری و در نهایت سازگاری اجتماعی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد و آنها را از پذیرش و ارائه مسئولیت ها و حقوق و امتیازات اجتماعی محروم می دارد (محمودی،1393). افراد مبتلا غالب سال ها را در رنج ناشی از تمسخر، تحقیر، هتک حرمت و انواع خشونت های جنسی و جسمی و روحی سپری می کنند و محکوم به فراموشی هستند؛ نه تنها از سوی دولت که از سوی جامعه و حتی ازسوی نزدیک ترین افراد(خانواده و…)، حتی در ایران موضوع اختلال هویت جنسی نه تنها برای مردم عادی، بلکه برای دانشگاهیان و کارگزاران اجتماعی نسبتا ناشناخته است و با اختلالات دیگر جنسی اشتباه گرفته می شود(جواهری،1390)، همچنین این مقوله تا حدودی با بعضی از جرایم دیگر نیز مرتبط و گاهی می تواند باعث آسیب رساندن به خود یا دیگران شود. فردی که هویتی متفاوت از بدنی که با آن زندگی می کند دارد دچار تضاد و تعارض های متعدد میشود و این تعارض ها منجر به افزایش انواع آسیب ها (افسردگی، خودکشی، گرایش به مصرف مواد) و بروز پرخاشگری در فرد مبتلا می گردد. رفتار پرخاشگری یکی از آسیب های اجتماعی است که در جامعه رو به افزایش است(جعفری هرفته و احمدی، 1392)، به همین جهت پرخاشگری یک مسئله اجتماعی و یکی از موضوعات اساسی بهداشت روانی به شمار می آید که زوایای گوناگونی دارد، می تواند منجر به نزاع و برخوردهای فیزیکی شود و بارمالی و عاطفی زیادی به جامعه وارد کند. با توجه به اینکه تحقیق حاضر هم بنیادی و هم کاربردی می باشد و با توجه به افزایش روزافزون افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی مراجعه کننده به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس، همچنین با توجه به محدود بودن آگاهی عمومی در خصوص دیسفوریای جنسیتی و بالطبع داشتن برخوردهای نامناسب و غیر منطقی با افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی و از طرفی عدم انجام پژوهشی در خصوص پرخاشگری این افراد در ایران و به منظور بالا بردن سطح آگاهی عمومی و کمک به افزایش بهداشت روانی جامعه انجام این تحقیق ضروری به نظر رسید. همچنین با وجود جستجو در منابع و مقالات موجود در بانکهای اطلاعاتی داخلی و خارجی، متاسفانه مقالات مشابه با عنوان مطالعه حاضر یافت نگردید وتحقیق حاضر می تواند به عنوان یکی از اولین تحقیقات انجام شده درخصوص پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی  باشد.

1-3- اهداف تحقیق

هدف اصلی تحقیق تعیین همه گیرشناسی پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی ارجاع شده به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس می باشد.

1-3-1- اهدف فرعی تحقیق

1_ تعیین همه گیر شناسی پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی ارجاع شده به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس به تفکیک وضعیت جسمی بیماران( از نظر انجام عمل جراحی).

2_ تعیین همه گیر شناسی پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی ارجاع شده به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس به تفکیک متغیرهای دموگرافیک (سن، وضعیت تحصیلی، وضعیت شغلی، سطح اقتصادی، وضعیت تاهل، وضعیت تحصیلی والدین، تعداد و جنسیت فرزندان خانواده).

1- 4- سوال تحقیق

میزان شیوع پرخاشگری در افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی عمل شده و عمل نشده چقدر است؟

1- 5- فرضیه های پژوهش

1- 5-1- فرضیه های اصلی تحقیق:

 1_ بین مردان و زنان مبتلا به دیسفوریای جنسیتی(عمل کرده) از لحاظ میزان پرخاشگری تفاوت معنادار آماری وجود  دارد.

2_ بین مردان و زنان مبتلا به دیسفوریای جنسیتی( عمل نکرده) از لحاظ میزان پرخاشگری تفاوت معنادار آماری وجود دارد.

1- 5-2-  فرضیه فرعی تحقیق:

میان برخی از متغیرهای دموگرافیک افراد مبتلا به دیسفوریای جنسیتی (سن، وضعیت تاهل، وضعیت تحصیلی، وضعیت تحصیلی والدین، وضعیت شغلی، سطح اقتصادی، تعداد و جنسیت فرزندان خانواده) از لحاظ میزان پرخاشگری تفاوت معنادار آماری وجود دارد.

1-6- تعریف اصطلاحات و متغیرهای پژوهش

1-6-1- تعریف مفهومی پرخاشگری :

پرخاشگری، تحت عنوان رفتارهای توام با حمله تلقی می شود که در برگیرنده هرگونه رفتاری است که در آن قصد وارد کردن آسیب جسمانی و روانی به فرد دیگر وجود دارد و یا هرگونه رفتار مخرب و تنبیهی نسبت به افراد و اشیاء تحت عنوان پرخاشگری خوانده می شود(رامیرز[10]،2003).

1-6-2- تعریف عملیاتی پرخاشگری :

در پژوهش حاضر میزان پرخاشگری نمره ای است که فرد از پرسشنامه پرخاشگری[11] اهواز به دست می آورد. این پرسشنامه دارای سه عامل می باشد و 30 ماده را در بر می گیرد. ماده 1 تا 14 این پرسشنامه را