12 جلسه تمرین تناوبی با شدت بالا در محیط گرم و معتدل موجب افزایش معنادار در سطوح سرمی GPX(مقدار P به ترتیب 003/0 و 010/0) و عدم افزایش معنی‌دار در گروه کنترل (453/0P=) شد. اما در سطوح سرمی HSP72 تفاوت معناداری بین گروه تمرین در محیط گرم، تمرین در محیط طبیعی و کنترل (مقدار757/ P=) ایجاد نشد. به‌طورکلی نتایج پژوهش نشان داد تمرین تناوبی با شدت بالا محرک GPX و HSP72 بوده و فعالیت در محیط گرم موجب تغییر بیشتر این دو فاکتور نمی‌شود.

 

 

                                                        فهرست مطالب:

عنوان………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

فصل اول: مقدمه و معرفی پژوهش

1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

1-2 بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 6

1-4 اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-4-1 هدف کلی………………………………………………………………………………………………………………………… 7

1-4-2 اهداف اختصاصی………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-5 فرضیه­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-5-1 فرض کلی پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 8

1-5-2 فرضیه­های اختصاصی……………………………………………………………………………………………………….. 8

1-6 پیش‌فرض­ها………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-7 قلمرو پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-8 محدودیت­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-9 تعریف­ اصطلاحات و واژه­ها…………………………………………………………………………………………………. 11

1-9-1 تمرین تناوبی با شدت بالا……………………………………………………………………………………………… 11

1-9-2 محیط گرم…………………………………………………………………………………………………………………….. 11

1-9-3 آنزیم‌های ضد اکسایشی…………………………………………………………………………………………………. 11

1-9-4 محیط معتدل………………………………………………………………………………………………………………… 12

1-9-5 پروتئین شوک گرمایی…………………………………………………………………………………………………… 12

1-9-6 مردان فعال……………………………………………………………………………………………………………………. 12

فصل دوم: مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش

1.2 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 14

2.2 مبانی نظری پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 14

1.2.2 رادیکال‌های آزاد………………………………………………………………………………………………………………. 14

2.2.2 منابع اولیه و ثانویه تولید رادیکال‌های آزاد در ورزش………………………………………………….. …….15

1.2.2.2 زنجیره انتقال الکترون…………………………………………………………………………………………………. .15

2.2.2.2 مسیر گزانتین اکسیداز…………………………………………………………………………………………………. 17

3.2.2.2 انفجار تنفسی و نوتروفیل ها……………………………………………………………………………………….. .18

4.2.2.2 پروکسی   زوم‌ها……………………………………………………………………………………………………………… 19

5.2.2.2 اکسایش خودکار کاتکولامین ها…………………………………………………………………………………. ..19

6.2.2.2 برطرف شدن کم‌خونی (ایسکمی)…………………………………………………………………………………. 20

3.2.2 آثار تخریبی رادیکال‌های آزاد…………………………………………………………………………………………… 20

1.3.2.2 تخریب اکسیداتیو لیپیدی…………………………………………………………………………………………20

2.3.2.2 تخریب اکسیداتیو پروتئین‌ها……………………………………………………………………………………..21

3.3.2.2 تخریب اکسداتیو DNA ………………………………………………………………………………………….22

4.2.2 دفاع ضد اکسایشی و سازوکارهای آن………………………………………………………………………………. 22

1.4.2.2 مرحله سازش با استرس اکسایشی……………………………………………………………………………….. 23

2.4.2.2مرحله جلوگیری از عملکرد رادیکال‌های آزاد…………………………………………………………………. 23

3.4.2.2 مرحله فرایندهای ترمیمی……………………………………………………………………………………………. 23

5.2.2 مواد ضد اکسایشی…………………………………………………………………………………………………………… 24

6.2.2آنزیم‌های ضد اکسایشی و فعالیت بدنی…………………………………………………………………………….. 25

1.6.2.2گلوتاتیون پراکسیداز……………………………………………………………………………………………………… 25

2.6.2.2 سوپر اکسید دیسموتاز………………………………………………………………………………………………….. 27

3.6.2.2 کاتالاز………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

7.2.2 گرما و استرس اکسیداتیو…………………………………………………………………………………………………. 29

1.7.2.2 مکانیسم‌های درگیر در تجمع ROS به واسطه گرما …………………………………………………… 29

8.2.2 پاسخ‌های استرسی و پروتئین شوک گرمایی…………………………………………………………………….. 31

9.2.2 منابع تولید پروتئین شوک گرمایی…………………………………………………………………………………… 34

10.2.2 خانواده HSP70………………………………………………………………………………………………………….. 34

11.2.2رهایی HSP72 و فعالیت ورزشی…………………………………………………………………………………… 36

12.2.2 تنظیم پاسخ/بیانHSP70……………………………………………………………………………………………. 40

13.2.2 عملکرد و پاسخ HSP70……………………………………………………………………………………………… 41

1.13.2.2 چپرون مولکولی…………………………………………………………………………………………………………. 41

2.13.2.2 حس استرس……………………………………………………………………………………………………………… 42

14.2.2 تحمل گرمایی……………………………………………………………………………………………………………….. 42

15.2.2 پاسخ HSP70 به فعالیت ورزشی…………………………………………………………………………………. 45

16.2.2 اهمیت پاسخ HSP70 به فعالیت ورزشی……………………………………………………………………… 48

17.2.2 دوره زمانی پاسخ HSP70……………………………………………………………………………………………. 49

18.2.2تمرینات تناوبی با شدت بالا (HIT)، سازگاری‌های متابولیکی و عضلانی…………………………. 50

3.2 بررسی پژوهش‌های انجام‌شده……………………………………………………………………………………………… 52

1.3.2 تأثیر تمرین حاد بر پاسخ GPX و HSP72………………………………………………………………….. 52

2.3.2تأثیر تمرین مزمن بر GPX و HSP72………………………………………………………………………….. 56

4.3.2 اثر دما بر GPX و HSP72…………………………………………………………………………………………… 60

4.2 جمع‌بندی……………………………………………………………………………………………………………………………. 63

فصل سوم: روش پژوهش

1.3 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….. 65

2.3 روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………. 65

3.3 آزمودنی‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………. 66

4.3 متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 67

1.4.3 متغیرهای مستقل………………………………………………………………………………………………………….. 67

2.4.3 متغیرهای وابسته…………………………………………………………………………………………………………… 67

5.3 ابزار جمع‌آوری داده­ها……………………………………………………………………………………………………….. 67

6.3 روند آماده‌سازی اتاقک گرمایی…………………………………………………………………………………………… 68

7.3 روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………. 69

1.7.3 پروتکل تمرین……………………………………………………………………………………………………………….. 69

2.7.3 نحوه‌ی تعیین vVO2max و VO2max…………………………………………………………………………….. 70

8.3 نحوه خون‌گیری و تجزیه‌وتحلیل شاخص‌های خونی…………………………………………………………. 71

9.3 نحوه اندازه‌گیری شاخص‌های پژوهش……………………………………………………………………………….. 71

1.9.3اندازه‌گیری GPX………………………………………………………………………………………………………….. 71

2.9.3 اندازه‌گیری HSP72……………………………………………………………………………………………………. 72

3.9.3 تعیین درصد چربی……………………………………………………………………………………………………….. 72

10.3 نحوه تعیین میزان درک فشار، ضربان قلب و دمای مرکزی…………………………………………….. 72

11.3 روش تجزیه‌وتحلیل آماری………………………………………………………………………………………………. 73

فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل آماری داده­ها

1.4 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………. 75

2.4 آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………….. 75

3.4 آزمون فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………………………………………… 79

4.4 بررسی پیش‌فرض‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 79

1.4.4 فرض همگنی واریانس‌ها………………………………………………………………………………………………… 79

2.4.4 آزمون کولموگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها………………………………. 80

5.4 آزمون فرضیه‌ها………………………………………………………………………………………………………………… 81

1.5.4 فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………………….. 81

2.5.4 فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………………………………. 83

3.5.4 فرضیه سوم…………………………………………………………………………………………………………………… 84

4.5.4 فرضیه چهارم………………………………………………………………………………………………………………… 87

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

1.5 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………. 90

2.5 خلاصه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………. 90

3.5 یافته‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………… 92

4.5 نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………………. 102

5.5 پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………………. 103

1.5.5 پیشنهادهای برخاسته از پژوهش…………………………………………………………………………………. 103

2.5.5 پیشنهادهای پژوهشی………………………………………………………………………………………………….. 103

منابع و مأخذ…………………………………………………………………………………………………………………………. 104

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………….. 115

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان  ……………………………………………………………………………………………………..   صفحه

جدول1.2اعضای کلیدی خانواده پروتئین‌های شوک گرمایی در انسان………………………………………… 33

جدول1.3طرح پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 65

جدول2.3 میانگین مشخصات آزمودنی­ها…………………………………………………………………………………….. 66

جدول1.4 میانگین تغییرات وزن سه گروه…………………………………………………………………………………… 76

جدول2.4 میانگین ضربان قلب، میزان درک فشار و دمای مرکزی گروهای تمرین………………………. 76

جدول3.4 میانگین و انحراف معیار حداکثر اکسیژن مصرفی………………………………………………………… 78

جدول4.4 اطلاعات آماره­های توصیفی مربوط به مقدار GPX……………………………………………………. 78

جدول5.4 اطلاعات آماره­های توصیفی مربوط به میانگین مقادیر HSP72………………………………… 78

جدول6.4 نتایج آزمون لوین جهت بررسی پیش‌فرض همگنی واریانس‌ها…………………………………….. 80

جدول7.4 نتایج آزمون k.s مربوط به بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها در سه گروه………………….. 81

جدول8.4 نتایج آزمون T وابسته پاسخ در دو گروه…………………………………………………………………….. 82

جدول9.4 نتایج آزمونT مستقل مربوط به مقادیر GPX………………………………………………………….. 83

جدول10.4 نتایج آزمون T وابسته پاسخ در دو گروه………………………………………………………………….. 84

جدول11.4 نتایج آزمون Tمستقل مربوط به مقادیر HSP72…………………………………………………… 84

جدول12.4 نتایج آزمون T وابسته مربوط به سازگاری GPX در سه گروه………………………………… 85

جدول13.4 نتایج مربوط به تحلیل واریانس یک‌راهه  مقادیر GPX…………………………………………… 86

جدول14.4 نتایج مربوط به آزمون توکی مقادیر سازگاری GPX………………………………………………. 86

جدول15.4 نتایج آزمونTوابسته سازگاری HSP72 در سه گروه……………………………………………… 88………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

جدول16.4 نتایج مربوط به تحلیل واریانس  یک‌راهه HSP72…………………………………………………. 88

فهرست اشکال

عنوان ………………………………………………………………………………………………………   صفحه

شکل 1.2 مکانیزم تخریب پیوندهای پپتیدی……………………………………………………………………………… 21

شکل2.2 آسیب اکسایشی DNA……………………………………………………………………………………………… 22

شکل3.2 نمایش شماتیک ساختار مولکولی HSP70………………………………………………………………… 36

شکل4.2 القا و تنظیم بیان پروتئین شوک گرمایی……………………………………………………………………… 38

شکل5.2 فرآیند القا و تنظیم HSP70……………………………………………………………………………………… 38

شکل6.2 عملکرد پروتئین شوک گرمایی را نشان می‌دهد…………………………………………………………… 44

شکل7.2 سیگنال­های فیزیولوژیکی که بیان HSP70 را فعال می­کند……………………………………….. 47

شکل1.4 میانگین ضربان قلب دو گروه حین دوره تمرین……………………………………………………………. 77

شکل2.4 میانگین میزان درک فشار دو گروه حین دوره تمرین…………………………………………………… 77

شکل 3.4 میانگین میزان دمای مرکزی بدن دو گروه حین دوره تمرین……………………………………… 77

شکل4.4 مقادیر  پیش‌آزمون و پاسخ GPX در دو گروه گرم و  معتدل…………………………………….. 82

شکل5.4 مقادیر  پیش‌آزمون و پاسخ HSP72 در دو گروه گرم و  معتدل………………………………… 83

شکل6.4 مقادیر پیش‌آزمون و سازگاری GPX در سه گروه گرم، معتدل و کنترل…………………….. 85

شکل7.4 مقادیر پیش‌آزمون و سازگاری HSP72 در سه گروه گرم، معتدل و کنترل………………… 87

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول:

مقدمه و معرفی پژوهش

 

 

 

1-1.  مقدمه

ورزش به‌طور طبیعی نیاز به سوخت‌وساز و تولید گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن را افزایش و با تولید گرمای ناشی از انقباض عضلانی دمای مرکزی بدن را بالا می‌برد(1). همچنین محیط‌های استرسی به‌ویژه هوای گرم تأثیر چشمگیری بر پاسخ‌های فیزیولوژیکی انسان نسبت به فعالیت بدنی دارند(2, 3). از طرفی به‌خوبی تایید شده است که سیستم ایمنی بدن تحت تأثیر انواع عوامل استرس‌زای فیزیولوژیکی و روانی است(4). قرار گرفتن در معرض گرما شکلی از استرس‌های فیزیکی است که در آن درجه حرارت مرکزی بدن با تغییرات همزمان در پاسخ‌های هورمونی و سیستم ایمنی افزایش می‌یابد(4). علاوه بر این استرس گرمایی شکل‌گیری گونه‌های اکسیژن فعال را تحریک می‌کند(5) که یکی از موارد آسیب‌زا برای مکانیسم عمل ورزشکاران می‌باشد(6). ازآنجایی‌که ورزشکاران رقابتی مجبورند در شرایط محیطی گوناگون مسابقه دهند، یکی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از متخصصان این است که بتوانند اثرات منفی احتمالی محیط  گرم بر عملکرد ورزشکاران را کاهش دهند(7). اکثر مطالعات راهکار عمده‌ای را که برای غلبه با این عوامل منفی به کار گرفته‌اند شامل تمرین‌های طولانی‌مدت و روزانه در محیط گرم بوده است(8-10). درمجموع اعتقاد بر این است که میزان فعالیت آنزیم‌های ضد اکسایشی بدن در طول فعالیت‌های هوازی با شدت متوسط افزایش و از آسیب‌دیدگی بافت‌ها در برابر استرس اکسایشی تولیدشده در جریان ورزش محافظت می‌کنند(11). همچنین در تمرینات استقامتی از قبیل دویدن، دوچرخه‌سواری و یا پاروزنی افزایش مقادیر پروتئین شوک گرمایی (HSP72) نشان داده‌شده است(12). ازآنجاکه ورزشکاران اغلب به یک برنامه تمرینی برای رسیدن به حداکثر آمادگی در یک دوره زمانی کوتاه به‌ویژه پس از دوره‌های عدم فعالیت نیاز دارند، در چنین مواقعی تمرین‌های تناوبی با شدت بالا موردتوجه قرار می‌گیرد(13). از طرفی، اخیراً پژوهشگران نشان داده‌اند که تمرینات تناوبی با شدت بالا (HIT)، علی‌رغم داشتن حجم پایین نیز منجر به سازگاری‌های بی‌شمار فیزیولوژیکی می‌شود که در برخی از سازگاری‌ها، مشابه تمرینات استقامتی سنتی است(14, 15). این نوع تمرین درواقع به‌عنوان یک راهکار کارآمد صرفه‌جویی زمانی در ایجاد سازگاری‌های طبیعی مرتبط با تمرینات استقامتی مورد توجه قرارگرفته است(14, 15). به‌هرحال اثر HIT بر فعالیت آنزیم‌های ضد اکسایشی و HSP72 در محیط گرم تاکنون  موردمطالعه قرار نگرفته است و نیاز به مطالعه دارد.

 

1-2.  بیان مسئله

یکی از محصولات جانبی، هنگام انجام فعالیت‌های بدنی رادیکال‌های آزاد هستند که آثار تخریبی ویژه‌ای بر سلول‌ها و ساختارهای بدن بر جای می‌گذارند(16). این مواد به دلیل داشتن یک یا چند الکترون جفت نشده دارای قدرت واکنش‌پذیری بالایی بوده به همین دلیل به‌راحتی با غشای سلول‌ها واکنش داده و با اثرگذاری بر آن‌ها سبب پر اکسیداسیون لیپیدی، تخریب پروتئینی و DNA در این ساختارها می‌شوند(17). تولید گونه‌های اکسیژن فعال مانند رادیکال‌های آزاد، سبب بروز استرس اکسایشی شده و این در حالی است که آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، کاتالاز (CAT) و گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) به‌عنوان عواملی مداخله‌گر، برای جلوگیری از بروز واکنش‌های زنجیره‌ای رادیکال آزاد، وارد عمل شده و در تعدیل فشار اکسایشی شرکت می‌کنند(18). هرچند فعالیت‌های ورزشی با افزایش فشار اکسایشی، احتمال تشکیل رادیکال‌های آزاد مضر را افزایش می‌دهند، اما از سوی دیگر با القای آنزیم‌های ضد اکسایشی، سبب کاهش اثر رادیکال‌های آزاد نیز می‌شوند(18). به‌عنوان مثال در زمینه پاسخ دستگاه ضد اکسایشی، گائینی و همکاران (2012) به دنبال یک جلسه فعالیت خیلی شدید (HIE[1]) افزایش معنادار در MDA و GPX و عدم‌تغییر معنی‌دار در  SOD را مشاهده کردند(6). بوگدانیس و همکاران[2] (2013) نیز به دنبال یک جلسه فعالیت خیلی شدید افزایش معنادار در فعالیت GPX، CAT، پروتئین کربونیل (PC) و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام را مشاهده کردند(19). درزمینه سازگاری دستگاه ضداکسایشی به تمرینات ورزشی نیز مطالعاتی صورت گرفته است برای مثال هیرومی و همکاران[3] (2001) به دنبال 12 هفته تمرین استقامتی با شدت بالا افزایش مقادیر SOD، GPX و عدم‌تغییر در CAT را مشاهده کردند(20). ولی بوگدانیس و همکاران (2013) نیز به دنبال 3 هفته HIT افزایش مقادیر GPX، CAT، TAC و کاهش PC و CK را مشاهده کردند(19).

از طرف دیگر هنگام فعالیت ورزشی با افزایش نرخ سوخت‌وساز، حرارت زیادی تولید می‌شود(19) و محیط‌های استرسی به‌ویژه هوای گرم اثرات منفی زیادی بر عملکرد ورزشکاران می‌گذارد(2, 3). افزایش دمای مرکزی بدن ممکن است به‌وسیله جلوگیری از جفت شدن زنجیره تنفسی میتوکندریایی و یا به نحوی مهار و یا غیرفعال سازی مکانیسم‌های دفاعی آنتی‌اکسیدانی تشکیل گونه‌های اکسیژن فعال مانند رادیکال‌های آزاد را افزایش دهد و یا باعث شکل‌گیری آن‌ها شود(21, 22). همچنین کاهش آب بدن ممکن است به‌وسیله تغییر در فشار برشی ناشی از افزایش غلظت خون باعث افزایش فشار اکسایشی شود(23). غالباً پژوهشگران با انجام فعالیت در گرما برای کسب سازگاری گرمایی، جهت کاهش فشارهای فیزیولوژیک، افزایش قابلیت‌های ورزشی و حفظ عملکرد در محیط گرم، این مشکل را تا حد ممکن حل کرده‌اند(24). برای رسیدن به سازگاری گرمایی نیاز به قرارگیری مکرر روزانه به مدت30 تا 100 دقیقه در معرض گرما می‌باشد که تا حد زیادی بعد از 10 تا 12 جلسه کامل می‌شود(25). از طرفی موجودات زنده از راه‌های مختلفی در مقابل بسیاری از آثار مخرب مواجهه با استرس محافظت می‌شوند. یکی از راه‌هایی که سلول‌ها می‌توانند در قبال آسیب یا مرگ سلولی ناشی از استرس مقاومت کنند، ساخت مجموعه‌ای از پروتئین‌های محافظتی به نام پروتئین‌های استرسی یا پروتئین‌های شوک گرمایی می‌باشد که مقادیر آن در برابر استرس، گرما و ورزش افزایش می‌یابد(26-28). وظایف این سلول‌ها در بدن شامل تسهیل یکپارچگی پروتئین، انتقال پروتئین‌ها از عرض غشاء سلول، اتصال پروتئین‌های تخریب‌شده و کمک به فعال‌سازی مجدد، ترمیم و طراحی کمپلکس‌های پروتئینی، جلوگیری از انباشت پروتئین‌های ناپایدار و تسریع در بهبود سلول‌هایی است که در معرض استرس‌هایی نظیر استرس گرمایی، استرس اکسیداتیو و غیره قرارگرفته‌اند (29). در این مجموعه HSP72 عضو تحریک‌پذیر خانواده 70 کیلو دالتونی پروتئین‌های شوک گرمایی است که بیشترین نوعی است که نسبت به استرس و گرما تحریک‌پذیر می‌باشد(27). به‌عنوان‌مثال یوجی و همکاران[4] (2006) به دنبال 8 هفته تمرین تناوبی سرعتی افزایش قابل‌توجه HSP72 را در عضلات رت مشاهده کردند(30). پائولتی و همکاران[5] (2007) نیز به دنبال 11 روز فعالیت در گرما افزایش سطوح پلاسماییHSP72 را مشاهده کردند(31). از طرفی سازگاری‌های بلندمدت تمرین استقامتی باعث بهبود سلامت و طول عمر از طریق بهینه‌سازی مصرف اکسیژن و کاهش تولید رادیکال‌های آزاد

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

چکیده  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1

مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2

پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5

اهداف تحقیق  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

روش کار ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

فصل اول: درآمدی بر تاثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی قرن چهارم و پنجم بر شعر فارسی

 

1-1- تاثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی قرن چهارم و پنجم بر شعرفارسی…………………………………………………… 8

1-2- رودکی در دربار سامانیان ……………………………………………………………………………………………………………………. 12

1-3- منوچهری در دربار غزنویان ………………………………………………………………………………………………………………… 13

1-4- فرخی در دربار چغانیان و غزنویان …………………………………………………………………………………………………….. 14

1-5- عنصری در دربار غزنویان ……………………………………………………………………………………………………………………. 15

فصل دوم: توصیف فصول در قصاید شاعران شاخص سبک خراسانی

2-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-2- بهار و نوروز ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 24

2-3- تابستان و پاییز  …………………………………………………………………………………………………………………………………… 76

2-3-1-پاییز و جشن مهرگان……………………………………………………………………………………………………………………….. 87

2-4- زمستان  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 91

2-4-1- زمستان وجشن سده………………………………………………………………………………………………………………………. 95

 

فصل سوم : نتیجه‌گیری وپیشنهادها

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 103

پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106

فهرست منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 107

چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 111

چکیده

یکی از ویژگی های مهمّ شعرسبک خراسانی که تقریباً در آثار تمام شاعران این دوره جلب توجّه  می‌کند، توصیف فصول سال است. این موضوع به قدری حایز اهمیّت است که می توان آن رایکی از  مهمّ ترین  ارکان ِشعر در سبک خراسانی نامید.

در دیوان اکثر شاعران این دوره به ویژه رودکی، فرخی، منوچهری و عنصری، وصفِ فصول به   زیباترین شکل صورت گرفته است. این شاعران با نگاه خاصِ خود، هرکدام فصول سال را در قالبی زیبا به تصویر کشیده اند.

پژوهشگر در ایـن پایان نامـه، تمـام عناصر تشکیل دهنده ی فصـول را کـه به وسـیله ی ایـن شاعرانِ تـوانمند، وصف شده اند با ذکر شواهد ِشعری مورد تحلیل و بررسی قرار داده است .

مهمّ ترین دستاوردی که ازاین تحقیق به دست آمداین بود که شاعران سبک خراسانی از میان فصول بیشتر به توصیف بهارپرداخته اند و این گونه توصیفات در اشـعار منوچهری بیشتر از دیـگران به چشـم می خورد.

عنصرِ غالب در تصویرهای شـاعرانه رودکی کـه نمـاینده ی شعـردوره سامانی است، تـوصیف فـصول است. تقریباً در عمده ی ابیات این شاعر، حداقل یكی عناصر طبیعیِ تشکیل دهنده‌ی فصول وجود دارد.   بیش ترین عناصرتشکیل دهنده ی فصول در شعرفرخی به پرندگان و جانوران اختصاص یافته است. در اشعار منوچهری و عنصری، بیشترین توجّه به گل ها و گیاهان شده است.

کلید واژگان: فصول، رودکی، فرخی، منوچهری، عنصری، سبک خراسانی، توصیف

 

 

 

 

مقدمه

توصیف ازلحاظ لغوی به معنای ستایش کردن،ستودن،وصف چیزی وگفتن ویژگی های آن است. شاعران سبک خراسانی که در طبیعتی مملو ازسرسبزی ونشاط زندگی می کردند، درآثارخویش جهان را سرشار از طراوت و تازگی همراه با امید به زندگی وصف کرده اند. اشعار شاعرانی مانند رودکی، منوچهری، فرخی و عنصری، برون گرا و آفاقی است ودرآثار آن ها، از انواع گل، پرندگان، دشت ودمن، باغ و بستان سخن به میان آمده است.

دکتر شفیعی کدکنی می نویسد:

«شعرسبک خراسانی به نظر صورخیال ودیدگاه های ادبی ازلحاظ تشبیه مخصوصاً تشبیه تفضیلی بسیارقوی است.شعرقرن چهارم ازنظر تصاویرحسّی و تجربه های مستقیم شعری،بارورترین دوره ی ادب فارسی است. ازنظرتنوّع زمینه های تصویری،شاعران این دوره باآزادی تخیّل خویش،بسیاری ازخیال های شعری رابه ادب فارسی تحمیل می کنندکه قرن ها با تصرفات مختلف درشعرشاعران بعدی تکرارمی شودوشاعران بعدی گاهی پدیده های طبیعی رااز چشم و دیدگاه تخیّلی شاعران این دوره می بینند.» (شفیعی کدکنی،1383:٤٠٥)

به دلیل درباری بودن اکثرشعرا، تصاویرشعری این دوره فقط برای معرفی خود تصویرندواگر گاهی شاعرهدف دیگری دارد،معمولاًجزمدح ممدوح،چیز دیگری نیست به همین دلیل معمولاً شاعران مورد بحث ما،از تشبیهات(محسوس به محسوس هم مفرد و هم مرکب)استفاده می کنند و استفاده از تشبیه معقول به محسوس نادر است.

«توصیفات نیزدر سبک خراسانی قوی هستند.جزئی ترین پدیده های طبیعی از قبیل:ابر، باران، برف، رنگین کمان، طوفان، سیل و رعد و برق، در توصیفات دقیق شاعران این سبک، رایج ترین وسیله توصیف تشبیه است که در شعر آن ها گنجانیده شده است به طورکلی طبیعت گرایی شاعران این دوره سبب شده است که به توصیف جزئیات طبیعت بپردازند و شیوه آنها در این زمینه تشبیه مرکب و تفصیلی است .»(شمیسا، 72:1376)

منوچهری یکی از شاعران بزرگ سبک خراسانی است که فصول رابه طور اعجاب انگیز توصیف کرده است و تغزّلات وی وصف طبیعتی است که مشاهده کرده است. توجّه منوچهری به عناصرتشکیل دهنده‌ی فصول نسبت به دیگر شاعران مورد بحث از بسامد بالاتری برخوردار است.

همی ریزد میان باغ ، لؤلؤها به زنبرها
 
همی سوزد میان راغ عنبرها به مجمرها
 
 
22/3م
نیز:

نوبهـار آمد وآورد  گـل و یاسمنا
 
باغ همچون تبت و راغ به سان عدنا
 
 
1/1م
رودکی نخستین کسی که ساختن قصاید کامل وتمام را با تشبیب و مدح و دعا معمول کرده است. وی در توصیفات غنایی و تصاویر مربوط به توصیف فصول، از طبیعت و عناصر آن بهره می گیرد.

لاله میان کشت بخندد همی زدور
 
چون پنجه عروس به حنّا شده خضیب
 
 
11/2ر
نیز:

آمد بهار خرّم با رنگ و بوی  طیب
 
با صد هزار  نزهت و آرایش عجیب
 
 
1/2ر
عنصری یکی ازبزرگترین استادان قصیده پرداز و مدیحه سرای قرن پنجم، بلکه زبان پارسی، درمیان فصول مختلف سال به بهارتوجّه بیش تری دارد.

هرچندکه بنابه دلایلی خاص که به آنها اشاره خواهدشد؛عنصری چندان میانه ای با توصیف فصول نداردودرواقع این گونه توصیفات درشعر عنصری رنگ و جلای چندانی ندارد،امّا وی درتوصیف فصول سنگ تمام می گذارد.

دل مرا عجب آید همی زکار هوا
 
که مشکبوی سلب شد زمشکبوی صبا
 
 
1/1ع
فرخی در توصیفِ فصول، صحنه ها را خلق می کند و خواننده ، ذره ذره صحنه ها را با خواندن اشعارش در ذهن خود مجسّم می سازد.ارتباط عناصر طبیعت در شعر فرخی همانند بسیاری از شاعران طبیعت سرا به خوبی  مشخص و پررنگ است. فرخی به سادگی ،تصاویری که از طبیعت می بیند را درقالب قصیده می ریزد و اثری دلنشین وممتازبه دست می آورد.اودروصف بهارو باغ ،ابیات قابل توجّهی داردودرواقع مجموعه ای از تصاویر مختلف را به وجود آورده است که تشبیهات نقش عجیب و فریبایی را در آنها بازی می کنند.

باغ دیبا رخ پرند سلب
 
لعبگر گشت و لعبهاش عجب
 
 
250/13ف
 

اگرچه وصف فصول، بیشتر آغازی برای ستایش حکمرانان و بزرگان دربارهاست، امّا از لا به لای آن  توصیفات می‌توان نکات سودمندی یافت که بررسی و تحلیل آن، ما را از چگونگی  وصف هر شاعر و زیبایی توصیف هر کدام آشنا می کند. ضمن این که با جشن های ایرانی آشنا می شویم و از عوامل مؤثّر در جشن‌ها اطّلاع حاصل می کنیم.

این پایان دردوفصل تنظیم شده است که عبارتند از:

فصل اوّل:درآمدی براوضاع سیاسی واجتماعی قرن چهارم وپنجم وتاثیر آن بر شعر.            در این فصل اوضاع سیاسی واجتماعی قرن چهارم وپنجم مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته واز عوامل تأثیر گذار برشعرآن دوره یاد شده است.

پیشگفتار 2

توضیح عنوان- 3

خاستگاه انتخاب موضوع 3

سوال اساسی- 3

هدف- 4

پیشینه: 4

شیوه پژوهش: 7

پیچیدگی های بحث- 9

ویژگی این تحقیق- 10

نکات قابل توجه 11

فصل اول: تبیین اصطلاحات و واژه های مهم- 13

فرض و اصحاب فروض– 14

عول- 16

نکات قابل توجه در بحث عول- 19

عصبه 21

اقسام عصبه 21

عصبه نسبی- 21

عصبه سببی (مولی العتاقه) 24

بیت المال- 25

جایگاه عصبه نزد شیعه: 25

ولاء الموالاة 26

کلاله 27

شرایط ارث بردن کلاله 30

ذوی الارحام 31

ارث بردن ذوی الارحام 32

حجب- 32

شرایط حاجب شدن اخوه نزد امامیه 35

شرایط حاجب شدن نزد اهل سنت و زیدیه 36

اقوال نادر 38

محجوب له؟ 39

حاجب شدن مح0رومین- 39

سایر واژه های مرتبط- 42

تکملة الثلثین- 42

بنو الاعیان، بنو العلات، بنو الاحیاف- 43

متفرقین و متفرقات- 44

جد و جده صحیح و فاسد- 44

جدات متحاذیات (متساویات) 46

اهل القرابة، اهل التنزیل، اهل الرحم- 46

مقاسمه 48

انواع ولاء 48

فصل دوم: طبقات ارث یا مراتب ورثه و تبیین جایگاه زن 50

نظر حنابله و احناف- 50

دیدگاه مالکیه، شافعیه و ظاهریه 52

دیدگاه زیدیه 54

دیدگاه امامیه و اسماعیلیه 54

فصل سوم: جایگاه جد در میراث و تأثیر آن بر ارث زن 58

امامیه 60

اهل سنت- 61

زیدیه 67

فصل چهارم: موانع ارث و بیان محرومیت های زنان 68

بردگی (رقیت) 68

قتل- 71

کفر 73

لعان- 80

ولادت از زنا 83

جهالت تاریخ موت- 85

اختلاف دار (اختلاف وطن) 87

بخش دوم: ارث زن

پیش درآمد- 91

فصل اول: مادر93

فقط مادر به تنهایی وارث باشد- 95

مادر و پدر 99

مادر و جد- 99

مادر و فرزند- 100

1ـ مادر و پسر یا پسران- 101

2ـ مادر، پدر و پسر یا پسران- 101

3ـ مادر و فرزندان دختر و پسر 101

4ـ مادر، پدر و فرزندان دختر و پسر 101

5 ـ مادر و دختر 102

مادر و یک دختر 102

 

مادر و دو دختر 103

مادر و دختران- 104

مادر، پدر، فرزند- 105

مادر، پدر، یک دختر 105

صورت اول: برای مادر اخوه حاجب وجود نداشته باشد. 105

صورت دوم: برای مادر، اخوه حاجب وجود داشته باشد. 105

مادر، پدر، دختران- 106

مادر، پدر، پسر یا پسران- 107

مادر، پدر، فرزندان دختر و پسر 107

جد و فرزندان- 107

مادر، پدر، زوج یا زوجه 108

1ـ مادر،‌ پدر، زوج (بدون  وجود حاجب) 110

2ـ مادر، پدر، زوجه (بدون وجود حاجب) 112

3ـ مادر، پدر، زوج (با وجود حاجب) 113

4ـ مادر، پدر، زوجه (با وجود حاجب) 113

والدین، فرزندان، زوج یا زوجه 114

مادر، پدر، پسر، زوج- 115

مادر، پدر، پسر، زوجه 115

مادر، پدر، پسران و دختران، زوج- 115

مادر، پدر، پسران و دختران، زوجه 116

مادر، پدر، دختر، زوج- 116

مادر، پدر، دختر، زوجه 117

مادر، پدر، دختران، زوج-118

مادر، پدر، دختر، دختر پسر، زوج- 120

مادر، پدر، دختران، زوجه (بخیلیه، منبریه) 121

مادر، جد، دختر، زوج، خواهر 123

مادر، زوج یا زوجه، دختر 125

مادر، زوج، دختر 125

مادر، زوجه، دختر 125

مادر، زوجه، دختران- 125

پدر، زوج یک دختر 125

پدر، زوجه، یک دختر 126

پدر، زوجه، دختران- 126

مادر، دختران، زوج- 126

پدر، دختران، زوج- 126

مادر، خواهر، جد (خرقاء) 127

مادر، زوجه، خواهر، جد- 129

مادر، جد، زوج یا زوجه، اخوه 130

مادر، جد، شوهر، یک خواهر(اکدریه، غراء) 131

مادر، جد، شوهر، دو یا چند خواهر 135

مادر، جد، شوهر، خواهر و برادر 136

مادر، جد، شوهر، برادر 137

مادر، زوجه، برادر، جد- 138

مادر، زوج یا زوجه، اخوه 140

مادر، زوج، خواهران ابوینی [یا ابی] 140

مادر، زوج و یک خواهر ابوینی (ابی) 141

مادر، زوج، دو یا چند خواهر ابوینی (ابی): 142

مادر، زوج، یک خواهر ابوینی، یک خواهر پدری- 142

مادر، زوجه، خواهران ابوینی [یا ابی] 144

مادر، زوج یا زوجه، خواهران مادری- 147

مادر، زوجه، اخوه مادری- 147

مادر، زوج، اخوه مادری- 148

مادر، زوج، یک نفر اخوه مادری- 148

مادر، زوج، دو نفر اخوه مادری- 148

مادر، زوج یا زوجه، اخوه ابوینی، اخوه مادری- 150

مادر، زوج، خواهران (مختلف)151

مادر، زوج، یک خواهر ابوینی، یک اخوه مادری- 151

مادر، زوج، خواهران ابوینی، یک نفر اخوه مادری- 152

مادر، زوج، خواهران ابوینی (یا ابی)، دو نفر اخوه مادری(ام الفروخ) 153

مادر (یا جده)، زوج، برادران ابوینی، خواهران مادری (مشترکه) 155

مادر، زوج، برادران پدری، اخوه مادری- 158

مادر، زوجه، خواهران (متفرقه) 160

مادر (یا جده)، زوجه، یک خواهر ابوینی (ابی)، یک خواهر مادری- 160

مادر (یا جده)، زوجه، دو خواهر ابوینی (ابی)، یک خواهر مادری- 160

مادر (یاجده)، زوجه، دو خواهر ابوینی (ابی)، دو خواهر مادری- 160

مادر، زوجه، دختر، خواهر 161

مادر (جده)، زوجه، دختر، خواهر (ابوینی یا ابی) 161

مادر (جده)، زوجه، دختران، خواهر (ابوینی یا ابی) 162

*** مادر (یا جده) زوجه، دختر، خواهر مادری، خواهر ابوینی- 163

*** مادر (جده)، زوجه، دختران، خواهر مادری، خواهر ابوینی- 163

*** مادر (جده)، زوجه، دختران، خواهران مادری، خواهر ابوینی- 164

مادر، اخوه 166

مادر و نوه ها 167

مادر و فرزند لعان- 167

مادر و فرزند نامشروع 167

مادر و فرزندان نکاح موقت- 168

مادر و فرزندان شبهه 168

فصل دوم: دختر و نوه ها 170

ارث نوه ها  (اولاد الاولاد) 170

اصل وارث شدن نوه ها 171

مقدار و کیفیت ارث بردن نوه ها 172

همراه شدن چند طبقه از فرزندان- 174

همراه شدن با سایر ورثه 174

شرایط وارث شدن نوه ها 175

فقط پسر (یا پسران) میت، وارث او باشند- 176

فرزندان، دختر و پسر باشند- 177

فرزندان فقط دختر باشند- 178

فرزند فقط یک دختر باشد- 178

فرزندان فقط دو دختر باشند-178

دختران (بیش از دو دختر) 179

دختر و پدر 181

یک دختر و پدر 181

پدر و دختران- 183

دختر و  والدین- 183

دختر و نوه ها 184

دختر و نوه های دختری (اولاد البنت) 184

دختر و نوه های پسری (اولاد پسر) 185

دختر و جد- 193

دختر و زوج یا زوجه 194

دختر و زوج- 194

دختر و زوجه 195

پدر، دختر و زوج یا زوجه 196

اولاد پسر(اولاد الابن) و زوج یا زوجه 197

اولاد دختر (اولاد البنت) و زوج یا زوجه 197

نوه های مختلف و زوج یا زوجه 199

دختر و اخوه 199

دختر، برادر 200

دختر و خواهر 201

دختر، دختر پسر، خواهر 201

دختر و اخوه مختلف (خواهر و برادر ابوینی یا ابی) 202

دختر، خواهر، جد- 203

دختر و پسر، جد، خواهر 205

دختر و سایر عصبه 206

دختر، عمو، عمه 206

فصل سوم: خواهران 207

فرائض اخوه 208

حاجبین اخوه 209

فرائض عادله عائله و قاصره 210

تکملة الثلثین- 211

عصبه شدن خواهران و اخوه 211

مسأله تشریک (تشریک اخوه ابوینی با اخوه مادری در سهم اخوه مادری) 212

فقط خواهر وارث باشد-213

الف : خواهر های یک گروه 213

ب: خواهران متفرقه 213

خواهر و زوج یا زوجه 215

خواهران و عصبه 217

اخوه مختلط- 218

اخوه وجد- 219

اخوه مادری، جد پدری- 220

جد و جده مادری، اخوه 220

اخوه ابوینی (یا پدری) و جد پدری- 220

اخوه ابوینی، اخوه پدری، جد- 221

خواهران، جد- 221

دختر، خواهر، جد- 221

خواهر، مادر، جد (مسأله خرقاء) 222

خواهر، مادر، جد، زوج- 222

خواهر، مادر، جد، زوجه 222

خواهر ابوینی، برادر پدری، جد(عشریة زید) 222

اخوه مادری و جد- 222

یک نکته در باب رد 223

رد بر خواهران متفرقه 223

اجداد و فرزندان اخوه 225

اولاد الاخوه 225

«دخترِ دختر» ، «دخترِ خواهر» 226

فصل چهارم: جده ها 227

صاحب فرض بودن- 229

طبقه جده ها در ارث- 229

جده های واجد شرایط ارث- 230

سهم ارث جده ها 230

تفاوت درجه قرب و بعد و تاثیر آن در ارث جده ها 232

حاجب شدن فرزندان میت برای جده ها 235

حاجب شدن پدر و مادر میت نسبت به جده ها (و اجداد) 235

مقدار سهام و کیفیت تقسیم آن بین جده ها 238

تعداد جده های وارث- 239

مثال هایی از ارث جده ها 244

مادر پدر 244

مادر مادر، 244

مادر پدر، مادر 244

مادر مادر، مادر 244

مادر پدر، مادر مادر، مادر 244

مادر پدر، پدر 244

مادر مادر، پدر 245

مادر مادر، مادر پدر، پدر 245

مادر پدر، پدر، مادر 246

جده مادری، جد مادری (مادر مادر، پدر مادر) 247

جده پدری، جده مادری- 247

جده پدری، جد پدری، جده مادری، جد مادری- 248

جده مادری، جده پدری، جد پدری(مادر مادر، مادر پدر، پدر پدر) 249

جد مادری، جده پدری، جد پدری- 250

جده مادری، جد مادری، جده پدری- 250

جده مادری، جد مادری، جد پدری- 250

فصل پنجم: عمه و خاله 251

مثال هایی از ارث عمومه و خؤوله 254

عمو، عمه 254

عمو، دائی- 254

عمو، خاله 254

عمه ابوینی، عموی پدری- 254

عمه پدری، عموی پدری- 254

عمه مادری، عموی پدری- 255

عمه، خاله 255

عمو، عمه، دائی، خاله 255

عمه های متفرقه یا خاله های متفرقه 255

فرزندان عمومه و خووله 257

پسر عمه، دختر عمو 258

دختران عموهای متفرقه، اولاد عمه ها، خاله ها و دایی های متفرقه 258

عمومه و خووله والدین- 258

فصل ششم: ارث زوجه 260

شرایط لازم برای ارث بردن زوجه 261

ارث زن به صورت فرض– 263

حاجبین ارث زوجه 264

ارث زوجه های متعدد 266

ارث زوجه در فرائض عائله (در صورت زیادتر شدن سهام از اصل مال) 268

ارث زوجه در صورت انحصار 269

اموال متعلق ارث- 272

ارث زن از دیه 274

ارث از حقوق- 276

حقوق حاصله به «شرط لازم ضمن عقد» 278

حق خیار 278

حق شفعه 280

حق قصاص– 280

حق ولا ء عتق: 281

طلاق مریض– 283

نکاح مریض– 287

نکاح مریضه 288

نکاح صغیره 288

1-4-موقعیت اقتصادی انار در ایران و جهان 6

1-5- ارزش غذایی و درمانی انار 8

1-6- اهمیت مدیریت تغذیه در باغات انار 10

1-7- روشهای مختلف مدیریت تغذیه گیاهان 11

1-7-1- كشاورزی متداول (مرسوم) 11

1-7- 2- كشاورزی تلفیقی 12

1-7-3- كشاورزی ارگانیک 13

1-8- تاریخچه تولید میوه­های ارگانیک 13

1-9- لازمۀ جایگزینی کشاورزی متداول با کشاورزی ارگانیک 14

1-10- خاک در کشاورزی ارگانیک 16

1-11- كود دامی و اهمیت آن درحاصلخیزی خاك 17

1-12- کشاورزی ارگانیک در ایران 18

1-13- جنبه اقتصادی کشاورزی ارگانیک 19

1-14- نحوه تغذیه ی باغ­های انار 20

1-15- اثر مدیریت تغذیه بر کمیت و کیفیت محصولات 21

1-16- اثر مدیریت تغذیه بر کیفیت پس از برداشت میوه­ها 23

فصل دوم: مواد و روش­ها

2-1- مکان آزمایش و مواد گیاهی 26

 

2-2- اعمال تیمار 27

2-7- ارزیابی صفات 28

2-8-1- وزن میوه، وزن پوست و آریل (دانه) 28

نسبت وزن پوست به میوه و وزن پوست به آریل 28

2-8-2- طول دانه 28

2-8-3- سفتی یا سختی دانه 29

2-8-4- درصد آب پوست 29

2-8-5-کاهش وزن 29

2-8-6- مواد جامد محلول(TSS) 30

2-8-7- اسیدیته قابل تیتراسیون (TA) 30

2-8-7- آنتوسیانین کل 30

2-9- فنل کل 32

2-10- فلاونوئید کل 33

2-11- ظرفیت آنتی­اکسیدانی 34

2-12- ترکیب عناصر معدنی پوست میوه و آریل 35

2-12-1- تهیه خاکستر خشک 35

2-12-2- نحوه تهیه عصاره از خاکستر خشک 35

2-12-3- اندازه­گیری مجموع کلسیم و منیزیم 36

2-12-4- اندازه­گیری کلسیم 36

2-12-5- اندازه­گیری فسفر 37

2-12-6- اندازه­گیری نیتروژن کل 38

2-13- تجزیه تحلیل داده­ها 39

3-1- قسمت اول: ارزیابی کیفیت میوه زمان برداشت 41

3-1-1- وزن میوه 41

3-1-2- وزن آریل و نسبت آریل به میوه 41

3-1-3- وزن پوست به آریل 42

3-1-4- وزن پوست و نسبت پوست به میوه 42

 

3-1-5- طول آریل 43

فصل سوم: نتایج و بحث

3-1-6- سفتی دانه (سختی دانه) 43

3-1-7- درصد آب پوست 44

3-1-8- میزان اسیدیته ( pH) 44

3-1-9- مواد جامد محلول (TSS) 45

3-1-10- اسیدیته قابل تیتراسیون (TA) 45

3-1-11- شاخص برداشت (TSS/TA) 46

3-1-12- آنتوسیانین 46

3-1-13- فنل کل 47

3-1-14- فلاونوئید کل 48

3-1-15- ظرفیت آنتی­اکسیدانی 49

3-1-16- مقدار و نسبت عناصر غذایی در پوست میوه و آریل 49

3-2- قسمت دوم: ارزیابی کیفیت پس از برداشت میوه­ها 53

3-2-1- کاهش وزن 53

3-2-2- فنل کل 54

3-2-3- فلاونوئید کل 55

3-2-4- مواد جامد محلول (TSS) 55

3-2-5- اسیدیته کل ((TA 57

3-2-6- شاخص برداشت (TSS/TA) 57

3-2-7- آنتی­اکسیدان 57

3-2-8- آنتوسیانین کل 58

3-3- نتیجه­گیری کلی 60

 

منابع 63

 

 

 

 

جدول 1-1- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد انار در استان‌های مختلف کشور ،………………………………………………………..
7
جدول 1-2- میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار ………………………………………………………………………………………………………….
8
جدول 1-3- تركیبات موجود در 100گرم قسمت خوراكی میوه انار………………………………………………………………………………………
10
جدول 1-4- مقایسه کشاورزی متداول با کشاورزی ارگانیک………………………………………………………………………………………………….
15
جدول 1-5- ترکیب مواد معدنی موجود در چند نوع کود دامی …………………………………………………………………………………………….
18
جدول2-1- خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک باغ انار مورد آزمایش…………………………………………………………………………………..
20
جدول3-1- مقایسه میانگین خصوصیات فیزیکی میوه و آریل انار رقم رباب در کشت ارگانیک، تلفیقی و متداول……………….
42
جدول 3-2- مقایسه میانگین های ویژگی های کیفی میوه انار رقم رباب درکشت ارگانیک،تلفیقی و مرسوم………………………
44
جدول3-3- مقایسه میانگین های مقدار عناصر معدنی در آریل میوه انار رقم رباب در روش مدیریت ارگانیک تلفیقی و مرسوم
50
جدول3-5- همبستگی بین ویژگی­های کمی و کیفی میوه و آریل انار رقم رباب در روش کشت ارگانیک، تلفیقی و مرسوم
53
جدول 3-6- نتایج مقایسه میانگین تاثیر سیستم­های کشت ارگانیک تلفیقی و ارگانیگ بر میزان کاهش وزن ، فنل و فلاونوئید میوه انار در زمان انبارداری
54
جدول 3-7- اثر مدیریت­های کشت متداول، تلفیقی و ارگاتیک بر برخی ویژگی­های کیفی میوه انار رباب شیراز در طی 3 ماه انبارداری در دمای 8 درجه­ سانتی­گراد.
56
جدول 3-8- اثر مدت زمان انبارداری بر برخی ویژگی های کیفی میوه انار رقم رباب شیراز تولید شده به صورت متداول، تلفیقی و ارگانیک.
57
جدول ضمیمه 1 میانگین مربعات خصوصیات مورفولوزیک میوه انار رقم رباب در سیستم کشت ارگانیک تلفیقی و متداول
76
جدول ضمیمه 2 میانگین مربعات خصوصیات کیفی میوه انار رقم رباب در سیستم کشت ارگانیک تلفیقی و متداول ………..
77
جدول ضمیمه 3-میانگین مربعات خصوصیات کمی و کیفی میوه انار مدیریت­های کشت مرسوم تلفیقی و ارگاتیک در طی 3 ماه انبارداری در دمای 8 درجه­
78
فهرست جدول­ها
 

 

شکل 2-1- منحنی و معادله استاندارد فنل کل بر حسب گالیک­اسید …………………………………………………………………………..
32
شکل 2-2- معادله و منحنی استاندارد فلاونوئید کل بر حسب کاتچین ……………………………………………………………………….
34
شکل 2-3- منحنی و معادله استاندارد فسفر ………………………………………………………………………………………………………………….
38
فهرست شکل­ها
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده فارسی

مقایسه سیستم کشت ارگانیک، تلفیقی و متداول بر عملکرد، کیفیت و عمر انبار مانی میوه انار رقم رباب شیراز

میثم احمدی

تغذیه قبل از برداشت می تواند عملکرد و کیفیت میوه های در زمان برداشت و پس از برداشت را تحت تاثیر قرار دهد. در این پژوهش، اثر مدیریت تغذیه ارگانیک، تلفیقی و متداول بر عملکرد و کیفیت میوه ها در زمان برداشت و عمر انبارمانی میوه ها بررسی شد. خصوصیات فیزیکی میوه و آریل، مواد شیمیایی مرتبط با طعم میوه، ترکیبات آنتی­اکسیدانی میوه و عناصر معدنی آریل و پوست میوه انار اندازه­گیری شدند. نتایج نشان داد که نوع تیمار کودی بر وزن میوه، وزن پوست و وزن آریل تاثیر داشت، اما هیچ اختلاف معنی داری بین تیمارها روی نسبت پوست به میوه، و آریل به میوه مشاهده نشد. خصوصیات شیمیایی مانند میزان pH و TA و TSS/TAمیوه های ارگانیک، تلفیقی و متداول اختلاف معنی­داری نداشتند، اما درصد TSS میوه­های ارگانیک کمتر از سایر تیمار­های بود. مصرف کودهای شیمیایی تاثیری بر میزان آنتوسیانین کل و فلاونوئید کل نداشت، اما بر میزان فنل کل و ظرفیت آنتی­اکسیدانی کل تاثیر منفی گذاشت. نسبت­های نیتروژن به کلسیم، پتاسیم به کلسیم، مجموع پتاسیم و منیزیم به کلسیم، مجموع پتاسیم و نیتروژن به کلسیم در آریل میوه­های ارگانیک تولید کمتر بود. نتایج همچنین نشان داد که درختان اناری که با کود شیمیایی تیمار شدند کاهش وزن میوه بیشتری در مقایسه با میوه­های ارگانیک در طی انبارداری نشان دادند. در طی دوره انبارداری میزان فنل کل و ظرفیت آنتی­اکسیدانی کل میوه­های ارگانیک به طور معنی­داری بیشتر از کشت تلفیقی و مرسوم بود، اما از آنتوسیانین کل کمتری برخوردار بودند. بطورکلی، اگرچه اندازه میوه­های ارگانیک انار اندکی کوچکتر شد، اما از ظرفیت آنتی­اکسیدانی بالاتر و نسبت عناصر غذایی بهتری برخودار بود و در نتیجه عمر انبارمانی بالاتری داشتند.

واژه های کلیدی: انار، ارگانیک، ترکیبات آنتی اکسیدانی و عمر انبارمانی.

 

 

 

 

 

 

 

 

ABSTRACT

Comparision of organic, integrated and conventional cultural systems on yeild, quality and storage life of pomegranate fruits cv. Rabab Shiraz

Maisam Ahmadi

Preharvest fertilization could influence on yield, fruits quality at harvest and postharvest time. In this study, effect of organic, integrated and conventional fertilization management on yield, fruits quality at harvest and storage life was investigated. Physical characteristics of fruit and arils, taste related chemical compounds in fruits, antioxidant compounds, and mineral elements in pomegranate aril and rind was investigated. The results showed that fertilization treatments affected on fruit weight, rind and aril weight, but no significant difference was found among treatments for percentage of rind to fruit ratio, and aril to fruit ratio. There was no significant difference for chemical characteristics such as pH, TA, TSS/TA between organic, integrated and conventional treatments, but TSS percent of organic fruits was lower than other treatments. Chemical fertilizer application could not affect on total antocyanin and flavenoids, but had a negative effect on total phenolic and antioxidant content. Nitrogen to calcium, potassium to calcium, potassium and magnesium to calcium, potassium and nitrogen to calcium ratios organic fruit aril was lower. The results also showed that pomegranate tree which treated with chemical fertilizer showed the lower weight loss than organic fruits during storage. Total phenolic and antioxidant compounds of organic fruits was significantly higher than integrated and conventional fruits during storage, but had lower anthocyanin content. Overall, although organic fruit have lower size, but have been shown higher antioxidant and optimum mineral element ratios, which resulted to show longer storage life.

Key Words: Pomegranate, Organic, antioxidant compounds, and storage life.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

مقدمه
مشکلات زیست محیطی متعدد ناشی از بکارگیری نهادهای کشاورزی از قبیل کودهای شیمایی و سموم شیمایی، اذهان را به خود مشغول داشته است که به سمت تولید کشاورزی ارگانیک و توسعه بازارهای عرضه محصولات ارگانیک حرکت کنند. کشاورزی ارگانیک یکی از سیستم­های کشاورزی است که بر حفظ منابع قابل دسترس و حفظ تعادل اکولوژیک و مراحل زیستی متکی است. این سیستم حاصلخیزی خاک را کلیدی برای تولید موفق معرفی می­کند [محمودی و همکاران.، 1387].

سالم بودن مواد غذایی به عنوان اولین شاخص مهم در ارزیابی کیفیت آنها مورد توجه قرار می­گیرد، به طوری كه محصولات تولید شده علاوه بر این كه می­بایست فاقد عوامل بیماریزا و آفات باشند، وجود هر گونه باقیمانده شیمیایی در آن­ها قابل قبول نیست و استفاده از تركیبات شیمیایی مضر برای طبیعت و سلامتی انسان با علامت سوال جدی روبروست. از این رو تولید ارگانیگ محصولات باغبانی باید در اولویت كار تولیدكنندگان قرار گیرد و در تكنولوژی پس از برداشت از مواد شیمیایی مضر نیز استفاده نشود [راحمی، 1382]. از این رو تقاضا برای محصولات ارگانیک به سرعت رو به افزایش است، این امر به خاطر ارزش غذایی بالا، کیفیت بهتر و نگهداری خوب آنها نسبت به محصولات متداول است . بنابراین، اساساً یكی از خاستگاه­های كشاورزی ارگانیك بهبود کیفیت محصولات و افزایش ارزش غذایی آنها است. چرا که کیفیت میوه­ها و سبزی­ها، به طور مستقیم با سلامتی انسان­ها در ارتباط است . طوری که مدیریت ارگانیک زمین­های كشاورزی، امروزه در کشورهای پیشرفته به سرعت در حال افزایش است، که این توسعه به خاطر سالم و بی­خطر بودن غذاهای ارگانیك و حفظ محیط زیست است .

بررسی­ها نشان داده­اند که منابع زیستی (ارگانیک) مانند کود دامی در تلفیق با کود شیمیایی می­تواند به حاصلخیزی خاک و افزایش تولید محصول منجر شود، زیرا این سیستم اکثر نیازهای غذایی گیاه را تأمین کرده و کارآیی جذب مواد غذایی توسط محصول را افزایش خواهد داد . کودهای دامی علاوه بر اثرات مثبت بیولوژیک و اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک به علت این که عناصر غذایی آن به آهستگی آزاد شده و در اختیار گیاه قرار می­گیرند، آلودگی کمتری را در محیط زیست ایجاد می­کنند . گزینش مدیریت کودی به طور زیادی به برنامه­های محیط زیست برای ممانعت از آلودگی زمین، آب و هوا بستگی دارد، بنابراین سیستم مدیریت کودی مناسب شایسته گسترش است [ملکوتی و همکاران.، 1387]. در طول دهه­ی اخیر در جهان افزایش قابل توجهی در تولید تجاری انار به دلیل اهمیت آن در سلامتی مشاهده می­شود [.[Ramezanian et al., 2009

در ایران انار یکی از میوه‌های با ارزشی است که در سطح تجاری وسیعی کشت شده است . قسمت خوراکی این میوه آریل نامیده می‌شود، که در واقع پوشش گوشتی شده بذر است و در حدود 52 درصد وزن میوه انار را تشکیل می‌دهد. آریل شامل78 درصد آب میوه و 22 درصد بذر است. آب انار از 4/85 درصد رطوبت و مقدار قابل توجهی قند، اسید آلی، ترکیبات فنلی، آنتوسیانین، آمینواسید، پروتئین، آسکوربیک اسید و مواد معدنی تشکیل شده است . همچنین انار منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌هاست که فعالیت آنتی‌اکسیدانی آن به ترکیبات فنلی، و آنتوسیانین‌ها نسبت داده می شود . به‌دلیل نقش موثر انار در سلامتی انسان، در سال‌های اخیر این میوه محبوبیت زیادی پیدا کرد و تولید جهانی آن نیز رو به افزایش است [Borochov-Neori et al., 2011]. انار میوه­ای با ارزش غذایی بالا و سرشار از ویتامین­ها، آنتی­اکسیدان­ها و ترکیبات ضد سرطانی مهم دیگر است . خاصیت آنتی­اکسیدانی میوه انار به علت دارا بودن فلاونوئیدها، فنل­ها، آنتوسیانین­ها و ویتامین­ها است . همچنین محصولات با فعالیت آنتی­اکسیدانی بالاتر معمولا مقاومت بیشتری به تنشهای مختلف دارند،ارزش غذایی و خصوصیات انباری بهتری نیز دارند .

با وجود ارزش غذایی بالای میوه انار، مصرف بیش از اندازه سموم و کودهای شیمیایی باعث کاهش کیفیت میوه و صادرات ان شده است. طبق گزارش­های قبلی شرایط قبل از برداشت میوه­ها و به­خصوص کاربرد بی­رویه سموم و کود­های شیمیایی موجب کاهش ترکیبات آنتی­اکسیدانی و کیفیت میوه کیوی در زمان برداشت و پس از برداشت میوه می­شود. در همین راستا در گزارشی ظرفیت آنتی­اکسیدانی درمیوه­های انگور و توت­فرنگی در سیستم کشت ارگانیک نسبت به مرسوم بیشتر است . در مطالعه­ای که روی میوه سیب در دو سیستم کشت مرسوم و ارگانیک انجام شد تفاوت معنی­داری در میزان ظرفیت آنتی­اکسیدانی میوه­ها مشاهده شد، که نشان دهنده ارزش کیقی بیشتر میوه­های است که سیستم کشت ارگانیک را دریافت کرده­اند.

با توجه به اهمیت مصرف کمتر مواد شیمیایی جهت جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، بالاتر بودن ارزش غذایی و همچنین به دلایل اقتصادی و ترغیب کشاورزان به روش­های مدیریت ارگانیک و استفاده از کو­د­های آلی، ضرورت بررسی دقبق­تری ثاثر مدیریت تغذیه ارگانیک، تلفیقی و متداول بر ارزش غذایی و ماندگاری میوه­های انار در این پژوهش دنیال گردید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

کلیات و مرور منابع

 

 

 

 

 

 

 

1- کلیات و مرور منایع
1-1- تاریخچه انار
انار یکی از میوه های خوراکی قدیمی است که تاریخچه‌ی طولانی استفاده در طب سنتی را درکشور‌های مختلف دارد [Caliskan, et al., 2012]. اگرچه تولید و مصرف انار در مقایسه با میوه‌های دیگر پایین است، اما بیش از هزار سال است که تولید می‌شود. انار به صورت وحشی در آسیای مرکزی و ایران رشد می کند و برای اولین بار از ایران به یونان راه یافت و از طرف مشرق به هندوستان و سپس به چین برده شد . گروهی از مورخین بیان کردند که انار به طور وحشی در جنوب قفقاز و جنگل­های شمال ایران، ساوه و پنجاب هندوستان وجود داشته و پس از آن به ترکیه و کرانه­های مدیترانه خاوری برده شد. آثار میوه انار را در مصر باستان از 2500 سال قبل از میلاد تشخیص داده­اند. اعراب­ پس از فتح سرزمین اسپانیا، کشت آن را در آنجا معمول کردند . انار در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان به عنوان یک محصول باغبانی کشت و کار می­شود. در واقع میوه شرایط آب و هوایی سخت است و در مناطق خشک و نیمه خشک بخوبی رونق پیدا کرده است [Kulkarni, et al. 2005]. بدیهی است که بخاطر داشتن طبیعت سخت، هزینه نگهداری پایین و بازده بالا است که در دراز مدت بخصوص در مناطقی که کمبود منابع وجود دارد باعث کشت پایدار آن شده است [Nripendra, et al., 2012]. علاوه بر استفاده خوراکی، استفاده دارویی و زینتی نیز دارد [Naik, et al., 1999].

1-2- مشخصات گیاه­شناسی انار
انار با نام علمیPunica granatum L. یک گونه گیاهی مهم اقتصادی با میوه تجاری متعلق به خانواده Punicaceae
با تعداد کروموزوم 2n=2x=16, 18 می­باشد .[Moslemi, et al. 2010; Norouzi, et al., 2012] جنس Punica شامل 3 گونه­ی P. protopunica، P. nanaو P. granatum L. است[Jbir, et al. 2008; Norouzi, et al., 2012]. انار به صورت درختچه با پاجوش­های فراوان و یا با حذف پاجوش به طور تك تنه رشد می­كند. گل­ها و میوه­های انار به صورت منفرد یا چندتایی در نوك شاخه­های كوتاه كه میخچه نامیده می­شوند، تشكیل می­شود. گلهای انار قرمز مایل به نارنجی، به قطر ۳ سانتی متر و به شكل زنگوله است. درخت انار در اوایل فصل رشد، هر ۱۰-۱۵ روز یك بار ٤-۳ مرتبه گل می­دهد، اما میوه­ها از گل­های بارآور بهار حاصل می­شوند. میوه انار از نوع سته است. و در اطراف دانه­های انار در حین رشد و نمو زائده­ی گوشتی به­نام آریل حاصل می­شود، که بخش خوراکی انار را تشکیل می­دهد [جلیلی مرندی، 1386]. آریل 60-55 درصد کل وزن میوه را شامل می­شود و متشکل از 85- 75 درصد آب میوه و 25-15 درصد دانه است .

1-3- پیدایش و پراکنش انار
اناردرگرمترین مناطق حوضه مدیترانه و جنوب آسیا گسترش یافته است، بر اساس شواهد تاریخی، به نظر می رسد که احتمالا ایران منشاء انار بوده است و از این منطقه به دیگر قسمت­های جهان [Norouzi, et al., 2012]، کشور‌های مدیترانه،هند، چین، پاکستان و افغانستان احتمالا از طریق راه‌های تجاری باستانی گسترش یافته­است [Narzary, et al. 2009]. نوع وحشی آسیای مرکزی در اندازه میوه، شیرینی، زمان رسیدن، آبدار بودن و نسبت دانه‌ها به گوشت تنوع زیادی دارد . امروزه انار‌های وحشی در بخش های از کشور هند، پاکستان، افغانستان و ایران پراکنده است [Narzary, et al. 2009; Parvaresh, et al., 2012]. این کشور‌ها سرزمین گسترده‌ای را تشکیل دادند که می‌تواند یکی دیگر از دلایل دخالت انسان برای مهاجرت انار از طریق راه‌های تجاری قدیمی از خواستگاه اولیه (ایران) به دیگر کشور‌های همجوار مانند افغانستان، پاکستان و هند (مراکز ثانویه منشا و تنوع) باشد [Narzary, et al. 2009].

1-4-موقعیت اقتصادی انار در ایران و جهان
امروزه، ارقام انار در بسیاری از نقاط جهان شامل ایران، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، تونس، یونان، افغانستان، هند، تا حدودی در امریکا (کالیفرنیا)، چین، ژاپن و روسیه گسترش یافته است [Parvaresh, et al., 2012]. انار یکی از مهم ترین گیاهان باغی بومی در ایران است و اراضی زیر کشت حدود 57.000 هکتار با تولیدی معادل 670.000 تن به کشت آن اختصاص داده شده است . ایران از نظر تولید مقام اول را در جهان دارا است. اما با وجود بازار بسیار خوب برای صادرات تولید آن کمتر از 2در‌صد است. بررسی صادرات انار در ایران نشان می‌دهد که علاوه بر میوه انار، آریل خشک شده انار (انار دانه) نیز به کشور‌های پاکستان و ژاپن صادر گردید [طباطبایی. 1387]. استان‌های فارس، اصفهان، مرکزی،خراسان، یزد، کرمان و سمنان مناطق اصلی تولید انار هستند [Rahimi, 2011]. بطورکلی، سطح زیركشت، میزان تولید و عملكرد انار در ایران در جدول زیر خلاصه شده است.

 

 

 

جدول 1-1- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد انار در استان‌های مختلف کشور [آمارنامه کشاورزی، 1390]
ردیف
نام استان
سطح زیر كشت (هكتار)
میزان تولید (تن)
عملكرد 

(كیلوگرم در هكتار)
غیربارور
بارور
جمع
1
آذربایجان شرقی
37
329
366
2355
7158
2
آذربایجان غربی
21
97
118
899
9268
3
اردبیل
5/75
55
5/130
620
11273
4
اصفهان
1640
7930
9570
61588
7766
5
البرز
4
18
22
153
8500
6
ایلام
5/118
6/113
1/232
9/1653
14558
7
بوشهر
7/17
5/103
2/121
5/1453
14043
8
تهران
137
830
967
10950
13193
9
چهارمحال و بختیاری
5
159
164
1236
7774
10
خراسان جنوبی
688
3583
4270
24889
6947
11
خراسان رضوی
2482
7995
10476
120966
15131
12
خراسان شمالی
171
189
360
672
3561
13
خوزستان
1043
1270
2313
11627
9155
14
زنجان
242
1205
1447
13600
11286
15
سمنان
1268
2455
3723
51678
21050
16
سیستان و بلوچستان
279
1221
1500
17862
14634
17
فارس
5840
16332
22172
243509
14910
18
قزوین
20
747
767
5600
7497
19
قم
130
3000
3130
30000
10000
20
کردستان
115
131
246
1586
12107
 
21
کرمان
534
2931
3465
29545
10080
22
کرمانشاه
125
471
596
4710
10000
23
کهگیلویه و بویراحمد
151
469
5/619
4808
10251
24
گلستان
361
103
6/464
7/806
7817
25
گیلان
46
366
9/411
3311
9053
26
لرستان
1596
1589
3185
27000
16992
27
مازندران
127
1434
1561
12418
8660
28
مرکزی
643
8456
9099
126104
14913
29
هرمزگان
40
160
200
1206
7538
30
همدان
0
0
0
0
0
31
یزد
835
6182
7017
93794
15172
32
منطقه جیرفت
28
324
352
1950
6019
جمع
18820
70246
89066
908550
12934
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
انار در قسمت‌های ساحلی مدیترانه‌ای اروپا و آفریقا، چین، هند، افغانستان، ایران، عربستان، آرژانتین، ایالات کالیفرنیا و آریزونا امریکا و جنوب مکزیک تولید می‌شود. بعد از ایران بالاترین سطح زیر كشت و تنوع ارقام انار مربوط به هندوستان، تركیه و اسپانیا است كه در سال‌های اخیر كشورهای چین و آمریكا نیز مبادرت به احداث باغات انار در سطح گسترده نموده­اند و كشورهای دیگری مانند استرالیا، آرژانتین و آفریقای جنوبی در صددكشت و سرمایه­گذاری بر روی این میوه می­باشند [محسنی، 1385]. اگرچه اطلاعات دقیق تولید جهانی انار به علت افزایش سریع در تولید، وجود ندارد؛ تولید کنونی انار سالانه بیش از 1.6 میلیون تن تخمن زده می‌شود (جدول 1-1) با توجه به افزایش آگاهی مصرف­کنندگان از اهمیت و ارزش غذایی این میوه انتظار افزایش تقاضای این میوه رو به رشد خواهد بود[Arjmand, 2011].

جدول 1-2- میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار [Arjomand., 2011]
میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار
کشور
سطح زیر کشت
تولید
صادرات
ایران
65000
1470000
147000
هند
54750
500000
22000
چین
مشخص نیست
2147000
مشخص نیست
امریکا
6070
147000
27000
ترکیه
7600
90000
مشخص نیست
اسپانیا
2400
37000
14700
تونس
2600
25000
2000
فلسطین اشغالی
1500
17000
4000
مصر، مراکش، شیلی، آرژانتین و استرالیا
مشخص نیست
مشخص نیست
مشخص نیست
 

 

1-5- ارزش غذایی و درمانی انار
در سال­های اخیر توجه زیادی به نقش غذا در سلامتی انسان شده است، زیرا مصرف فرآورده­های گیاهی، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری­ها، همچون سرطان را کاهش می­دهد. این اثرات مفید تا حدودی مربوط به ترکیباتی با فعالیّت آنتی­اکسیدانی هستند. ترکیبات آنتی­اکسیدانی اولین خط دفاعی در برابر آسیب رادیکال­های آزاد بوده که برای حفظ سلامت و ساختار سلول ضروری­اند . همچنین آب انار به عنوان یک منبع مهم آنتی­اکسیدان­هایی همچون آنتوسیانین­ها­، فنل­ها، و تانن­های قابل هیدرولیز است. الاجیک اسید موجود در آب انار از بروز سرطان جلوگیری کرده و رشد تومورهای سرطانی را کند می­سازد .آب انار خاصیت میکروب­کشی و ضد­عفونی­کنندگی نیز دارد. انار برای کاهش فشار خون، جلوگیری از پیری زودرس، آلزایمر و سکته مفید است .

ترکیبات فنلی موجود در روغن هسته انار نیز اثر بازدارندگی از رگ­زایی[1] (مسدود شدن رگ­ها از طریق تقسیم سلولی) از خود نشان می­دهند، که عامل بسیار مهمی در جلوگیری از رشد سلول­های سرطانی نیز است. همچنین با افزایش مقاومت بدن به عوامل بیماریزا موجب بهبود سیستم ایمنی بدن می­شوند . اسیدهای چرب غیر اشباع آن (اولئیک اسید، پوکنیکیک اسید[2] و تری کوزانیک اسید[3]) میزان لیپوپروتئین­های با چگالی پایین (LDL) خون را کاهش داده و غلظت کلسترول اکسید شده (HDL) خون را افزایش می­دهند. همچنین از مسدود شدن رگ­ها جلوگیری می­کنند. ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، تانن­ها و ویتامین­های آب انار به دلیل خاصیت آنتی­اکسیدانی بالا نقش مهمی در مهار رادیکال­های آزاد اکسیژن و اکسیداسون ایفا کرده و در درمان بیماری­های قلبی و عروقی موثر هستند . مواد و تركیبات موجود در میوه انار در ارقام مختلف اندكی متفاوت است. كه به­طور متوسط به شرح جدول زیر است:

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1-3- تركیبات موجود در 100گرم قسمت خوراكی میوه انار[شناسنامه تصویری انار. 1389].

 

چکیده

در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین مدیریت کیفیت جامع و عملکرد بازاریابی در شرکت نورد و لوله صفای شهرستان ساوه پرداخته شده است . در این راستا ، مدیریت کیفیت جامع بر اساس الگوی سیتکین و عملکرد بازاریابی بر مبنای الگوی ژوران مورد بررسی قرار گرفته است . جامعه آماری در این تحقیق ، کلیه کارکنان شرکت شرکت نورد و لوله صفا به تعداد 1115 نفر می باشند که برای تعیین حجم نمونه از فرمول حجم نمونه کوکران و به روش نمونه برداری تصادفی محاسبه و 142 نفر انتخاب گردید . این تحقیق از نظر هدف ، کاربردی و از نظر روش شناختی ، پیمایشی و همبستگی می باشد . برای گرد آوری اطلاعات در خصوص نگرش کارکنان نسبت به مدیریت کیفیت جامع عملکرد بازاریابی از دو پرسشنامه استاندارد استفاده گردید که برای تعیین پایایی پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ و برای تعیین روایی پرسشنامه ، از روایی محتوایی استفاده شده است .

برای تجزیه و تخلیل داده ها ، در سطح آمار توصیفی از شاخص هایی نظیر فراوانی و درصد و رسم جداول و نمودارها و در سطح آمار استنباطی از آزمون همبستگی پیرسون و اسپرمن و همچنین رگرسیون چند متغیره استفاده شده است . نتایج حاصل از تحقیق به شرح زیر می باشد :

1- بین مدیریت کیفیت جامع و عملکرد بازاریابی در شرکت نورد و لوله صفای شهرستان ساوه رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد .

کلمات کلیدی : مدیریت کیفیت جامع ، عملکرد بازاریابی ، شرکت نورد و لوله صفای شهرستان ساوه

 

مقدمه :

پایه اول مدیریت کیفیت توسط ادوارد دمینگ که یک دانشمند آمریکایی است در سالهای پس از جنگ جهانی دوم در ژاپن پی ریزی شد . اقامت دمینگ در آغاز بر پایه فنون آماری کنترل کیفیت قرار داشت که توسط والدر شوهارت که دمینگ زیر نظر او در آزمایشگاههای بل در نیویورک کار می کرد ارائه شده بود.

پس از جنگ جهانی توجه از کیفیت به تولید انتقال یافت و نتیجه آن کاهش بهره گیری ازروش های کنترل آماری بود . پس از جنگ دمینگ شاهد رنج های بسیار مردم ژاپن بود و بر اساس علاقه ای که به آنها احساس می کرد تعلیمات خود را در زمینه روش های کنترل آماری در آن کشور  آغاز کرد و به ژاپنی ها یاری داد تا فرآورده های بیشتر و بهتری تولید کنند.

در سال ١٩۶٠ اولین دوایر کنترل کیفیت به منظور بهبود کیفیت ایجاد شدند . همچنین کارگران ژاپنی فنون ساده آماری را فرا گرفتند بطوریکه توانایی آنرا داشتند که از این فنون درفرآیندهای بهبود مستمر برای افزایش کیفیت و کارآیی استفاده نمایند. بعدها مدیریت کیفیت جامع در نقاط دیگر جهان به ویژه در ایالات متحده و سپس اروپای غربی رواج پیدا کرد.

چالش ناشی از رقابت جهانی، باعث افزایش فشار بر سازمان‌ها برای بهبود مهارت‌ها، قابلیت‌ها و کیفیت محصولات شده است. اصول مدیریت کیفیت جامع ، به صورت گسترده در سطح جهان به عنوان ابزار بهبود عملکرد سازمانی، بهبود ماهیت سازمان‌ها و چگونگی رویارویی با چالش‌های ویژه بازارها مورد پذیرش قرار گرفته است. امروزه با گسترش روزافزون صنایع خدماتی، موضوع بازاریابی و کیفیت خدمات به مسأله مهمی برای سازمان‌ها تبدیل شده است. تلاش فراوان سازمان‌ها در این حوزه شاهدی بر این ادعاست.

مدیریت کیفیت جامع ، کاربرد مفاهیم کیفیت جامع در تمام جنبه‌های مدیریت بوده و تمام مراحل کسب و کار، اعم از بازاریابی، طراحی، تحقیق و توسعه، تولید و عملیات مالی، منابع انسانی و اداری و … را شامل می‌شود] 1 [ . به هر حال چون مدیریت کیفیت جامع به ارضای نیازهای مشتریان توجه دارد، این پژوهش در زمینه نیازهای واقعی مشتری، در اولویت قرار دارد. مدیریت کیفیت جامع مستلزم این است که کارکنان در سرتاسر سازمان مسئول کیفیت[1] باشند. برنامه مدیریت کیفیت جامع موفق باید برنامه‌ریزی شود، برقرار گردد و توسط مدیریت ارشد شروع شده و از طریق بخش‌های مختلف و کارکنان اجرا شود ] 2 [ .

بر طبق تعریف عمل بازاریابی با هدف یکسان، مسئول شناسایی نیازهای مشتریان است. همه باید در فرآیند تشخیص[2] و معرفی نیازهای مشتریان و این که چگونه این نیازها به صورت مؤثر برآورده شوند سهیم باشند. براساس موضوع فعالیت‌های سازمان، بازاریابی مدیریت کیفیت جامع به صنعت خاص[3] خود تبدیل شده و درک آن به عنوان یک نتیجه اجرای همه جانبه گسترش یافته است.

اظهار کیفیت و رضایت مشتری[4] در بیانیه مأموریت سازمان‌ها، بیانگر چشم‌انداز استراتژیک   درباره آینده شرکت است. بنابراین یکی از ویژگی‌های مهم خدمات، تعامل مستقیم کارکنان با مشتریان و نقش تعیین کننده رفتارهای مشتری‌مدارانه آنها در برخورد با مشتریان می‌باشد.

بدون شک شرکت‌ها در دنیای پر رقابت امروزی، برای مقابله با چالش‌های محیطی باید دست به اقدامات نوآورانه و مخاطره‌آمیز[5] در محصولات و کیفیت آنها و همچنین عمل بازاریابی بزنند تا بتوانند در این دنیای رقابتی موفق‌تر عمل کنند. شرکت نورد و لوله صفا نیز از جمله شرکت‌هایی محسوب می‌شود که در محیط رقابتی فعالیت می‌کند و با توجه به مزیت رقابتی، محصولات خود را با کیفیت بالا و عملکرد بازاریابی جدید، روانه بازار می‌کند. با توجه به مفهوم مدیریت کیفیت جامع و نقش آن در توسعه عملکرد بازاریابی، در پژوهش پیش رو، به دنبال بررسی رابطه بین مدیریت کیفیت جامع و عملکرد بازاریابی در شرکت نورد و لوله صفا خواهیم بود.

 

1–1– بیان مسأله پژوهش :

مدیریت کیفیت جامع یکی از کاملترین و کارآترین فلسفه های مدیریتی است که به نحوشایسته ای مباحث کیفیت و رضایت مشتری را در بردارد . در دنیای امروز که از یکسو رقابتهای ملی، منطقه ای و بین المللی بسیار شدید و تنگاتنگ و از سوی دیگر تغییرات و تحولات در تکنولوژی، نیازبازار و … بسیار سریع و پر شتاب بوده و مسلمًا تجزیه و تحلیل شناخت صحیح و بکارگیری مناسب مباحثی از قبیل مدیریت کیفیت جامع می تواند بسیار راهگشا و مؤثر باشد . از نکات برجسته و ممتاز بحث مدیریت کیفیت جامع اینست که بسیاری از فنون و روشهای مرتبط با مسائل مدیریتی و کیفیتی را بطور جامع و با تلقینی مناسب و بصورت یکپارچه در خود جای داده است. 

بطور کلی شرکتهایی که در جهت اجرای فلسفه مدیریت کیفیت فراگیر قدم بر می دارند، بایستی از تلاشهای بهبود مستمر کیفیت که در تمام اجزا سازمان جریان دارد، مطمئن شوند . حرکت در جهت یک فرایند بهبود مستمر، اغلب با پذیرش یکی از فلسه های مدیریت کیفیت، مانند اصول دمینگ، فلسفه جوران یا کرازبی شروع می شود . این افراد صاحب نام، اصول و راهنمایی هایی را برای تغییر محیط شرکتها و ایجاد فرهنگ کیفیت مداری در سطح سازمانها با نگرشها و رویکردهای منابع انسان تدوین کرده اند.

مدیریت کیفیت جامع ، طی سال‌های اخیر به حوزه‌ای اثرگذار و مهم در سازمان‌های غیرانتفاعی، تجاری و دولتی در کشورهای در حال توسعه و صنعتی تبدیل شده است. در حقیقت در اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990، مدیریت کیفیت جامع را می‌توان سرگرمی‌ای مدیریتی تلقی کرد که توسط مدیران در صنایع و سازمان‌ها در سراسر دنیا اجرا شده است ] 3 [.