وتربیت لازم وضروری به نظر می رسد. همچنین نگرش یکسان نسبت به درس دین وزندگی با سایر واحدهای درسی موجب شده است که این کتب آنطور که شایسته است نتواند رسالت خود را در امر تربیت دینی ورشد فضایل اخلاقی در دانش آموزان ایفا کند وصرفاً به عنوان یک واحد درسی تلقی گردد .درنتیجه می توان با تغییر در نظام فعلی حاکم بر محتوا وروش تدریس این کتب،گام های موثری در تربیت دینی دختران برداشت.البته نقش مربیان ودبیران در ایجاد فضاسازی در تربیت دینی دختران نیز بر کسی پوشیده نیست.
کلیدواژه ها: تربیت، تربیت دینی، دختران دبیرستانی، کتاب های دین وزندگی
فهرست مطالب
مقدمه. 1
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- بیان مسأله وموضوع تحقیق. 6
1-2-اهمیت وضرورت تحقیق. 6
1-3-اهداف تحقیق. 7
1-3-1 – اهداف کلی. 7
1-3-2- اهداف جزیی. 7
1-4-سؤالات تحقیق. 7
1-4-1- سؤلات اصلی. 7
1-4-2- سؤلات فرعی. 7
1-5-فرضیه های تحقیق. 8
1-5-1-فرضیه های اصلی. 8
1-5-2- فرضیه های فرعی. 8
1-6-روش تحقیق. 8
1-7-پیشینه. 8
1-8-تعریف اصطلاحات. 10
فصل دوم: بررسی مسئله بلوغ و نوجوانی و تفاوتهای دختران و پسران
2-1- بخش اول : مفهوم شناسی بلوغ ونوجوانی. 13
2-1-1- تعریف بلوغ(puberty ( 13
2-1-2- تعریف نوجوانی(adolescent). 14
2-1-3- انواع بلوغ. 15
2-1-3-1- بلوغ جسمی(فیزیکی). 15
2-1-3-2- بلوغ جنسی. 15
2-1-3-3- بلوغ روانی. 15
2-1-3-4- بلوغ اقتصادی (اکونومیک)واجتماعی. 16
2-1-3-5- بلوغ شرعی. 17
2-1-4- نیازها وخواسته های دوران بلوغ وجوانی. 17
2-1-4-1- نیازهای زیستی:. 17
2-1-4-2- نیازهای عاطفی(روانی) :. 17
2-1-4-3- نیازهای ذهنی:. 18
2-1-4-4- نیازهای اجتماعی:. 18
2-1-4-5- نیازهای مذهبی :. 18
2-1-5- آثار وپیامدهای بی اطلاعی نوجوانان ازمسائل بلوغ. 19
2-2- بخش دوم: بلوغ ونوجوانی دردختران. 20
2-2-1- ویژگیها ونشانه های بلوغ در دختران. 20
2-2-1-1- ویژگیهای فیزیولوژی وجسمانی. 20
2-2-1-2- ویژگیهای روانی ورفتاری. 21
2-2-2- مناسبترین زمان برای دادن اطلاعات به دختران درخصوص قاعدگی 22
2-2-3- مسئله بلوغ زودرس وپیامدهای آن. 22
2-2-3-1- بلوغ زودرس چیست ؟. 22
2-2-3-2- پیامدهای بلوغ زودرس. 23
2-2-3-3- عوامل ظهور بلوغ زودرس. 24
2-3- بخش سوم: ویژگیهای دختران وپسران. 25
2-3-1- هویت یکسان وجنسیت متفاوت. 25
2-3-2- هویت انسانی زنان ومردان. 25
2-3-3- تفاوتهای دختران وپسران. 26
2-3-3-1- تفاوت درقوای عقلانی وعاطفی. 26
2-3-3-2- تفاوتهای فیزیکی وجسمانی. 27
2-3-3-3- تفاوت دردین باوری واعتقادات مذهبی دختران وپسران. 28
2-3-4- تفاوتهای زن ومرد راز تکامل. 28
2-4- بخش چهارم :نقش والدین ومربیان دردوران بلوغ ونوجوانی. 29
2-4-1- نقش مادر دردوران بلوغ. 29
2-4-2- نقش پدر دردوران بلوغ درارتباط بادختر. 30
2-4-3-توصیه های تربیتی دوران نوجوانی وبلوغ. 31
فصل سوم: بایسته‌های تربیت دینی دختران جهت ایفای نقشهای او از دیدگاه اسلام
3-1- بخش اول : مفهوم شناسی تربیت دینی. 33
http://fumi.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a7%d8%b1%d8%b2%d9%8a%d8%a7%d8%a8%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%b3%da%a9-%d9%88/
3-1-1- تربیت. 33
3-1-2- تربیت دینی. 33
3-1-3- تربیت ازدیدگاه امام علی (ع). 36
3-1-4- تربیت ازدیدگاه امام خمینی (ره). 39
3-1-5- اهداف کلی تربیت. 40
3-1-5-1- رسیدن انسان به مقام عبودیت. 40
3-1-5-2- هدایت ورشد. 40
3-1-5-3- تعلیم حکمت. 41
3-1-5-4-گسترش تقوا. 41
3-1-5-5- پرورش روح عدالت خواهی. 41
3-1-6- راه وصول به اهداف تربیت. 42
3-1-7- اهمیت نظام تربیتی در اسلام. 42
3-2- بخش دوم : تربیت دینی نوجوانان. 43
3-2-1- گرایش به مذهب وارزشها همزمان با تجلی بلوغ و نوجوانی 43
3-2-2- فطرت خدایی کودکان. 44
3-2-3- عوامل موثر درتربیت دینی و اخلاقی. 45
3-2-3-1- وراثت. 45
3-2-3-2- محیط. 45
3-2-3-3-نقش والدین. 45
3-2-3-4- نقش تغذیه (غذای حرام). 45
3-2-4- عوامل موثر بردرک مفاهیم دینی. 46
3-2-4-1- رشد عقلی. 46
3-2-4-2- حضوردر محیطها ومراسم های دینی. 46
3-2-4-3- ارتباط والدین با محیطها ومراسم دینی واشتغال آنها به اعمال وتکالیف مذهبی…………………………….. 46
3-2-5- نقش باورهای دینی در تحکیم خانواده. 47
3-2-5-1- اعتقاد به توحید واستحکام خانواده. 48
3-2-5-2- اعتقاد به رسالت و امامت دراستحکام خانواده. 48
3-2-5-3- اعتقاد به زندگی پس از مرگ درخانواده. 49
3-2-6- نقش اعمال عبادی در تحکیم خانواده. 49
3-2-6-1- نماز و خانواده. 50
3-2-7- نماز وتربیت دینی دختران. 50
3-2-6-2-روزه و خانواده. 51
3-2-8- عوامل دین گریزی نوجوانان ازسوی والدین. 51
3-2-9- عوامل دین گریزی نوجوانان ازسوی جامعه. 53
3-2-10- تربیت دینی درمدارس. 56
3-2-11- نحوه انتقال مفاهیم دینی به کودکان ونوجوانان درمدارس 57
3-2-12- نقش معلم و ویژگی های او در تعلیم و تربیت دینی. 58
3-2-13- عواملی که ازسوی معلم سبب جذابیت تربیت دینی می شود. 59
3-2-13-1- مقبولیت. 59
3-2-13-2- محبوبیت. 60
3-2-14- معلم صالح از دیدگاه امام علی(ع). 60
3-3- بخش سوم :تربیت دینی دختران وبایسته های تربیت دینی دختران 61
3-3-1- جایگاه ممتاز زن درتعالیم وحی. 61
3-3-1-1- زن و تکثیر نسل انسان. 62
3-3-1-2- زن و ایجاد آرامش. 63
3-3-1-3- زن و مقام مادری. 63
3-3-2- انحرافات فكرى انسان گمراه نسبت به جایگاه زن. 64
3-3-3- پاسخ اسلام به انحرافات فكرى نسبت به جایگاه زن. 66
3-3-4- ارزش وبهای فرزند دختراز دیدگاه اسلام. 71
3-3-5- فرزند پروری متناسب باجنسیت. 73
3-3-6- دوجنسی بودن تربیت. 74
3-3-7- دلایل بر دوجنسی بودن تربیت. 74
3-3-8- بهترین نوع تربیت. 75
3-3-9- اهمیت تربیت دینی دختران. 75
3-3-10- اهداف تربیت دینی دختران. 76
3-3-11- شیوه های تربیتی خاص دختران. 76
3-3-12- بهترین شیوه درتعمیق باورهای مذهبی ، تقویت نیروهای درونی است. 77
3-3-13- تقویت عنصر عقلانی دردختران. 79
3-3-14- نقش الگوسازی والگو پذیری درتربیت دختران. 80
3-3-15- چگونگی بهره گیری ازالگوهای ایده ال دینی درتقویت مهارتهای فردی واجتماعی دختران…………………………………………………………………. 80
3-3-16- الگوهای مورد تأیید خداوند در قرآن کریم. 81
3-3-17- نتیجه حاصل شده از طرح این مباحث. 84
3-3-18- بسترهای تربیت دینی دختران جوان. 84
3-3-19- نقش مادر درتربیت دختر. 86
3-3-20- نقش پدر درتربیت دختر. 87
3-3-21- فلسفه ضرورت رضایت پدر درازدواج دختر. 89
3-3-22- علاوه برجامعه وخانواده عوامل دیگری دربستر سازی تربیت دینی یا عدم تربیت دینی دختران نقش دارند:. 90
3-3-23- هدف هجوم دشمنان فرهنگی دختران جوان و زنان هستند. 91
3-3-24- ایجاد آمادگی دردختران برای ایفای نقش مادری. 91
3-3-25- ایجاد آمادگی دردختران برای ایفای نقش همسری. 92
3-3-26- ضرورت ازدواج به موقع دختران و آثارفردی واجتماعی آن. 93
3-3-27- فوائد ازدواج. 94
3-3-28- موانع ازدواج برای دختران جوان. 96
3-3-29- آماده سازی دختران برای ایفای نقش های اجتماعی متناسب باویژگیهای جسمانی وروحی‌شان……………………………………………………… 96
3-3-30- مسئله حجاب وتربیت دینی دختران. 97
3-3-31- جایگاه حجاب در کنترل روابط دختر و پسر. 99
3-3-32- فواید رعایت پوشش دینی در سلامت جامعه و روح و روان دختر و پسر………………………………………………………………………………………………… 100
3-3-33- چادر، حجاب برتراست. 101
3-3-34- دختران ومراقبتهای لازم دررابطه با ارتباط دختر وپسر. 102
3-3-35- ترویج بی حجابی وارتباط باجنس مخالف ازسوی بیگانگان. 104
3-3-36- نظر اسلام درباره ی حد آزادی در جامعه. 105
3-3-37- ملاک های یک ارتباط سالم و عاری از گناه 106
3-3-38- مسئله اشتغال زنان ودختران. 106
3-3-39- ایجادآمادگی برای ایفای نقش اقتصادی دختران درخانواده وجامعه (تربیت اقتصادی)…………………………………………………………… 108
3-3-40- آسیبهای ناشی ازعدم تربیت صحیح اقتصادی دختران. 109
3-3-40-1- مدگرایی. 109
3-3-40-2- چشم وهم چشمی ومهریه های سنگین. 109
3-3-41-سفارشات معصومین (ع)به زنان ودختران. 111
3-3-42- بدترین زنان درکلام پیامبر اکرم (ص). 111
3-3-43- توصیه های علما وشخصیتهای سیاسی واجتماعی به دختران. 112
3-3-44- بایسته های تربیت دینی دختران که باید والدین به آنها توجه کنند. 114
3-3-45-نظر پژوهشگر. 116
فصل چهارم: نقدو بررسی اهداف و آموزه‌های تربیت دینی در کتابهای دین و زندگی دوره متوسطه و نقش آن در تربیت دینی دختران
4-1-جایگاه درس تعلیمات دینی در مدارس و اهداف تعیین شده برای ارائه این دروس…………………………………………………………………………… 119
4-2-نقش آموزه های دینی در تربیت. 122
4-3- گزارشی از برسی محتوای درسی کتب بینش اسلامی ودین وزندگی سال 1360 تا 1392. 123
4-3-1- محاسن کتابهای درسی دین وزندگی از دودهه گذشته تاکنون از جهت توجه به نیازهای دانش آموزان. 127
4-3-2 – معایب کتابهای درسی دین وزندگی دوره متوسطه با توجه به اهداف تعین شده برای این کتب وآموزه‌های مورد نیاز دانش آموزان 129
4-4-ضرورت نگارش کتابهای دین وزندگی ویژه دختران ونواقص کتابهای دین وزندگی موجود دررابطه با آموزه های دینی مورد تأکید و نیاز دختران. 136
4-5-جایگاه مؤثر فضا سازی تربیتی توسط مربیان ودبیران دین وزندگی در امرتربیت دینی…………………………………………………………………………….. 141
4-6-علل غفلت در راه تربیت دینی دختران. 142
4-7-حاکم بودن نظام نمره محوری بر درس دین وزندگی. 146
4-8- مشکلاتی که ازسوی دبیران دین وزندگی سبب کم رنگ شدن تربیت دینی درمدارس شده است…………………………………………………………………………. 147
4-8-1- ضعف دبیران دینی دربیان احکام. 147
4-8-2 – عدم اعتقاد قلبی برخی دبیران دینی به مسائل سیاسی مطرح شده درکتاب درسی…………………………………………………………………………………. 148
4-8-3 – ضعف درروشهای تدریس درس دین وزندگی ومعرفی روشهای تدریس محرک وسازنده……………………………………………………………………………………. 149
4-9- جایگاه نیروهای کار آمد درامر انسان ساز تعلیم وتربیت برای حسن انجام وظیفه انسانی………………………………………………………………… 149
4-10- نظر پژوهشگر. 150
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- نتیجه گیری. 152
5-2-پیشنهاداتی در رابطه با تربیت دینی دختران وجایگاه کتابهای دین وزندگی در این رابطه…………………………………………………………………. 153
فهرست منابع. 160
مقدمه
هدف تعلیم وتربیت اسلامی آن است که مقدمات حرکت وهدایت آدمی را درصراط مستقیم فراهم آورد ومعراج اورابه مرحله کمال انسانی آسان سازد . تاریخ نشان داده است ،مذهب نقش مهمی درتربیت داشته است، به طوری که هدف اصلی ازتحصیل علم ودانش ومطالعه کتابهای صرف ونحو …جهت درک بهتر آیات قرآن ودرک آموزه های دینی وفرستادن کودکان به مکتبخانه واماکن آموزشی ،تحصیل معارف دین حق و تربیت دینی بوده است .حضرت علی (ع) بهترین ارثی راکه پدران می توانند برای فرزندانشان بگذارند راادب وتربیت دانسته اند :« خیرُما ورث الأباء الابناء الادب » [1]
دراین راستا ، امروزه بیش از هر زمان دیگر باید به تربیت فرزندان ،خصوصاً دختران همت گماشت؛ زیرا از یک سو نزدیک به نیمى از نیروهاى فعال و کارآمد جامعه را قشر زنان و دختران تشکیل مى دهند و از سوى دیگر، نقش آفرینی آنها درعرصه های خانوادگی واجتماعی از اهمیت بسیاری برخوردار است .آسیب پذیری آنها آسیب پذیر شدن جامعه رابه دنبال خواهد داشت .زیرا ازآنجایی که وظایف سنگینی برعهده دارند، دامهای متعددی نیز برسر راه آنها ازسوی جامعه به وجود خواهد آمد.
دختران و پسران هر دو انسان محسوب مىشوند و متعلق به یک نوع از موجودات هستند، قاعدتاً بعضی از شیوه های تعلیم و تربیت (اعم از تربیت مذهبى یا غیر مذهبى) مشترکند. البته تفاوتهایی نیز وجود دارد که بعضی از این شیوه ها را اختصاصی می کند.
بدون شک ویژگیهای روحی وروانی ونیازهای فطری دختران وپسران متفاوت است . ازآنجایی که نظام تربیتی باید برپایه جنسیت افراد بنا گذاشته شود ، لذا برخی از شیوه هاوعوامل مؤثر برتربیت دینی دختران از پسران نیز متفاوت می شود . زیرا بسیاری ازاین عوامل برخاسته از ویژگیهای روان شناختی وفیزیولوژی موجود در دختران است . تمام دستورهای اخلاقی و دینی زیر بنای فطری دارند، زیرا آنچه به عنوان دستور الهی در قرآن آمده است و یا پیشوایان دینی به آن اشاره کرده اند، همه و همه بر اساس نیازمندیهای فطری و طبیعی انسان تنظیم گردیده است .نه آن که برنامه های اخلاقی و دینی به افراد تحمیل شده باشد، چنان که پزشک حاذق نسخه ی طبی خود را بر اساس نیازمندیهای جسمی و روانی بیمار تنظیم مینماید. روی این اصل افرادی که به نوعی در انجام برنامه های اخلاقی و دینی تعلل و سستی مینمایند ،در حقیقت به سلامت جسم و روان خویش زیان و صدمه وارد می کنند.
همچنین تفاوت در مسئولیتهای مختلف زن ومرد دربسیاری از موارد ،تربیت دینی متناسب با آن شرایط را می طلبد. شیوهها و اصول تربیتى خاص دختران در جامعه نیاز به تدوین کتب فراوان و بحث و طرح دارد که به دقت و مطالعه محققان در روابط اجتماعى – خانوادگى بستگی دارد. ولی لزوماً نبایستی منجر به ستمی معکوس نسبت به جنس مذکر گردد .
اگردر جامعه زنان و دختران در رفتار و داد و ستد و رفت و آمدهایشان، وایفای مسئولیتهای خود دستورهاى شرعى را رعایت کنند ، انحراف هاى اخلاقى به میزان قابل توجهى کاهش مى یابد؛ زیرا بیشتر نابسامانى هاى
