1-5-پرسشهای پژوهش 4
1-6-فرضیههای پژوهش 5
1-7-محدودیتهای پژوهش 5
1-8-معرفی اصطلاحات بنیادی 5
فصل دوم- مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1-مقدمه 10
2-2-مبانی نظری پژوهش 10
2-2-1-تحلیل گفتمان/ انتقادی 10
2-2-2-رویکردهای تحلیل گفتمان انتقادی 12
2-2-2-1-رویکرد میشل فوکو 14
2-2-2-2-رویکرد ورثوداک 19
2-2-2-3-رویکرد تووندایک 22
2-2-2-4-رویکرد نورمن فرکلاف 27
2-2-3-نظریه گفتمان لاکلاوموف 30
2-2-3-1-نظریه اجتماعی در رویکرد لاکلاوموف 34
2-2-3-2-گفتمان عینی، ایدئولوژی، قدرت در رویکرد لاکلاوموف 37
2-2-3-3-سوژه، گروه و هویت در رویکرد لاکلاوموف 39
2-2-3-4-غیریتسازی، هژمونی و موقعیت تحلیلگرا در رویکرد لاکلاوموف 41
2-2-4-فرآیند تحلیل گفتمانی 42
2-2-4-1-تحلیل کلان گفتمانی 44
2-2-4-1-1-تحلیل گفتمان بر اساس اقناع 45
2-2-4-1-2-قیاس 45
2-2-4-1-3-بحث 47
2-2-4-1-4-استعاره 49
2-2-4-2-تحلیل گفتمان بر اساس برجستهسازی و حاشیهرانی 50
2-2-4-3-تحلیل گفتمان بر اساس تحلیل زبان 54
2-2-4-3-1-انسجام متنی 
54
2-2-4-3-2-شیوههای نامگذاری 55
2-2-4-3-3-گزینش واژگانی 56
2-2-4-3-4-بینامتنیت 56
2-2-5-سینما و فیلم 57
2-2-5-1-تعریف سینما و فیلم 57
2-2-5-2-ماهیت سینما 58
2-2-5-3-نظریه فیلم 60
2-3-پیشینه پژوهش 61
2-3-1-پیشینه تحلیل گفتمان 61
2-3-2-تحلیل گفتمان انتقادی 66
2-3-3-برخی از پژوهشهای انجام شده توسط پژوهشگران ایرانی 69
2-3-4-برخی از پژوهشهای انجام شده توسط پژوهشگران غیر ایرانی 74
2-3-5-تحلیل مطالعات نشانهشناختی سینما 77
2-3-6-مطالعات پیشین پیرامون تحلیل گفتمان/ تحلیل گفتمان انتقادی در سینما 84
فصل سوم-روششناسی پژوهش
3-1-مقدمه 88
3-2-روش گردآوری دادهها 88
3-2-1-معرفی دادهها 88
3-2-2-پیکرهی زبانی 88
3-2-3-شیوه گردآوری دادهها 88
3-3-روش پژوهش 89
3-4-چارچوب پژوهش 90
3-5-شیوه تحلیل دادهها و مراحل انجام کار 90
فصل چهارم-تحلیل دادهها
4-1-مقدمه 92
4-2-نگاهی کلی به داستان فیلم 92
4-3-معرفی شخصیتها 94
4-4-تحلیل گفتمانهای موجود در فیلم یهحبهقند در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی لاکلاوموف 100
4-4-1-تعارض و تقابل گفتمانها 100
4-5-بررسی تحلیلی فیلمنامه یهحبهقند در نمایی کلی 155
فصل پنجم-نتیجهگیری و پیشنهادات
5-1-مقدمه 161
5-1-1-خلاصه و نتیجهگیری فصل اول 161
5-1-2-خلاصه و نتیجهگیری فصل دوم 161
5-1-3-خلاصه و نتیجهگیری فصل سوم 162
5-1-4-خلاصه و نتیجهگیری فصل چهارم 162
5-2-بررسی فرضیههای پژوهش 162
5-3-نتایج پژوهش 163
5-4-پیشنهاداتی برای پژوهشهای آتی 164
منابع
1-1-مقدمه
اصطلاح تحلیلگفتمان ابتدا در زبانشناسیساختگرای آمریکا توسط زلیگهریس[1] مطرح شد و منظور او از تحلیلگفتمان، تحلیلساختاری بالاتر از سطح جمله بود. اما نادیده انگاشتن بافت کاربرد زبان و توجه صرف به ساختارها بدون توجه به مسائل محیطی موثر بر کاربرد زبان هنگام تحلیلساختاری، منجر به پنهان ماندن بخشهای قابل توجهی از جنبههای ارتباطی و معنایی کاربرد زبان گردید. از این رو عدهای از زبانشناسان که در چارچوب زبانشناسی نقشگرا کار میکنند، سعی کردند با توجه نمودن به بافت، تحلیل جامعتری ارائه دهند و در نهایت عدهای دیگر از زبانشناسان که در دانشگاه ایستانگلیایانگلستان کار میکردند تحت تاثیر اندیشههای متفکرانی فرانسوی چون فوکو [2] و پشو[3] در دهه هفتاد به این نتیجه رسیدند که مفهوم بافت در تحلیل گفتمان نقشگرا همچنان نارساست و بسیاری از مسائل سیاسیاجتماعی که بر زبان تاثیرات متقابل دارند ناگفته میماند. از این رو این عده با پایهگذاری زبانشناسیانتقادی که خود زمینه پیدایش تحلیلگفتمانانتقادی را فراهم آوردند، مفاهیم دیگری چون قدرت و ایدئولوژی را نیز وارد تحلیل انتقادی کردند. بنیاد تحلیل گفتمان انتقادی را میتوان در زبانشناسی انتقادی، که در اثر پیشرو زبان و کنترل نوشته فاولر[4]، هاج[5]، کرس[6] و ترو[7] شکل یافت، جستجو کرد (سلطانی، 1384: 51).
1-2- بیان مسئله
تحلیلگفتمانانتقادی، گرایشی بین رشتهای است که از دهه 1960 تا اواسط دهه 1970 طی تغییراتی گسترده در رشتههایی مانند انسانشناسی، جامعهشناسی، روانشناسی، زبانشناسی، نشانهشناسی و غیره که به مطالعات نظاممند ساختار، کارکرد و فرآیندهای تولید گفتار میپردازند ظهور کردهاست. به گفته فرکلاف[8] هر چند تحلیل گفتمان در زبانشناسی رشد یافتهاست، اما در زبانشناسی متوقف نماند و وارد مطالعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شد و شکل انتقادی بهخود گرفت. تحلیل گفتمان سعی دارد با مطالعه اثرات ظاهری گفتار، ساختار تولید و زمینه وقوع متن یا گفتار یعنی عوامل بیرون از متن (بافت موقعیتی، فرهنگی، اجتماعی و غیره) به موضوعاتی دست یابد که رابطه بین تشکیل ایدئولوژی و گفتار را آشکار میسازد.
گفتمانکاوان انتقادی توجه را صرفاً به رشته خود و نظریهها و الگوهای آن معطوف نمیدارند، بلکه بیشتر به مسائل مهم اجتماعی میپردازند. نابرابریهایی که مبنای جنسیتی، قومی، طبقاتی، مذهبی، زبانی و غیره دارند.
فیلم مورد بررسی در این پژوهش، خانوادهای از طبقهی رعیت را به تصویر میکشد که به مناسبت جشن عروسی فرزند آخر خانواده دور هم جمع شدهاند، مرگ دایی ( بزرگ خانواده ) عروسی را به عزا تبدیل میکند و در این دو موقعیت متناقض ردیابی تاثیر و نشانههای فرهنگ، مذهب، موقعیت اجتماعی و به خصوص نسبت خویشاوندی، در گفتار و کارکرد اعضای این خانواده مسئله مورد بحث در این پژوهش میباشد. در این تحقیق این مسئله مهم است که چگونه این تفاوتها و نابرابریهای پنهان به ویژه نابرابریهای طبقاتی و مذهبی (اعتقادی) در بستر فیلم یک حبه قند آشکار میشود؟
1-3-اهمیت پژوهش
تحلیل گفتمان انتقادی واکنشی به خلاء موجود در تحقیقات توصیفی زبان است. این نوع تحلیل، دستاوردهای توصیفی تحلیلی گفتمان را هر چند مفید اما کافی نمیداند و بر این مدعاست که سطوح توصیفی تحلیل گفتمان باید سطوح اولیهی چارچوب تحلیل جامعه باشند که اهدافش از بیان خصلتهای صوری یک متن (گفتمان) بسیار فراتر میرود و به نتیجهگیری و دریافتهایی انتزاعیتر و عمیقتر میرسد.
در پژوهش حاضر، برخی تفاوتها و نابرابریهای مهم اجتماعی مانند نابرابریهای جنسیتی، قومی، مذهبی و غیره در بستر فیلم یه حبه قند آشکار میشود و مورد بررسی قرار میگیرد که نباید از نقش سینما در بازتاب این نکات غافل شد. این پژوهش حتی میتواند در آگاهی بخشی به دست اندرکاران سینما و تلویزیون هم مفید باشد.
