پایان نامه ارشد رشته حقوق : نظام حقوقی حاکم بر تغییرات ژنتیکی در چارچوب حقوق بین الملل بشر

فصل اول- مقدمه

الف) طرح مسئله……………………………………………………………………………………………………………………… 2

ب) سابقه علمی……………………………………………………………………………………………………………………….. 6

ج) اهداف……………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

د) مراحل و روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 15

ه) محتوای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………… 16

فصل دوم- کلیات

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 19

مبحث اول: ارائه تعاریف و تاریخچه……………………………………………………….. 21

گفتار اول: تعریف واژه ها و اصطلاحات…………………………………….. 21

بند اول: تعریف واژه ها و اصطلاحات مرتبط با موضوع تغییرات ژنتیکی……………… 21

الف- ژن…………………………………………………………… 21

ب- دستكاری ژنتیكی(تغییرات ژنتیکی) …………………………………………………………… 22

ج- ‌بیوتکنولوژی (مهندسی ژنتیک………………………………………………………………………. 23

د- موجودات تغییریافته ژنتیکی (ترانس‌ژنتیک) ……………………………………………… 25

ه- شبیه سازی………………………………………………………………………………………………………. 26

عنوان صفحه

بند دوم: تعریف واژه ها و اصطلاحات مرتبط با حقوق بینالملل بشر………………………………………….. 26

الف- حقوق بشر…………………………………………………………………………………………………………. 26

ب- حقوق بین الملل بشر…………………………………………………………………………………………….. 27

ج- تعریف کرامت……………………………………………………………………………………………………….. 28

د- بررسی تعامل میان حقوق بین الملل بشر و تغییرات ژنتیکی…………………………………………. 29

بند سوم: تعریف قواعد بینالمللی حاکم بر تغییرات ژنتیکی…………………………………. 31

گفتار دوم: تاریخچه تغییرات ژنتیکی، حقوق بین الملل بشر و قواعد بینالمللی

حاکم بر تغییرات ژنتیکی………………………………………………………………………………………………… 32

بند اول: تاریخچه تغییرات ژنتیکی……………………………………………………………………………. 32

بند دوم: تاریخچه حقوق بین الملل بشر…………………………………………………………………… 35

بند سوم: تاریخچه قواعد بینالمللی حاکم بر تغییرات ژنتیکی…………………………….. 36

مبحث دوم: نظرات موافقان و مخالفان تغییرات ژنتیکی در چارچوب

حقوق بینالملل بشر …………………………………………………………………………………………………………….. 39

گفتار اول: نظریه موافقان تغییرات ژنتیکی در چارچوب حقوق بینالملل بشر…………… 39

بند اول: نظریه موافقان تغییرات ژنتیکی در نوع انسان…………………………………………… 39

بند دوم: نظریه موافقان تغییرات ژنتیکی در نوع گیاه و حیوان……………………………… 45

گفتار دوم: نظریه مخالفان تغییرات ژنتیکی در چارچوب حقوق بینالملل بشر………….. 47

بند اول: نظریه مخالفان تغییرات ژنتیکی در نوع انسان…………………………………………… 47

الف- مغایرت تغییرات ژنتیکی با مفهوم کرامت…………………………………………………. 48

ب- نگرانی از تولید انسان به صورت کالا……………………………………………………………. 50

ج- نقض استقلال و آزادی افراد………………………………………………………………………….. 50

د- تهدید احتمالی بنیان خانواده، نسب و روابط خویشاوندی…………………………… 51

ه- فقدان امنیت تکنیکی و فیزیکی…………………………………………………………………….. 52

بند دوم: نظریه مخالفان تغییرات ژنتیکی در نوع گیاه و حیوان…………………………….. 53

عنوان صفحه

مبحث سوم: اصول حقوقی و اخلاقی حاکم بر تغییرات ژنتیکی در چارچوب

حقوق بینالملل بشر……………………………………………………………………………………………………………………. 56

گفتار اول: اصول حقوقی حاکم بر تغییرات ژنتیکی در چارچوب

حقوق بینالملل بشر……………………………………………………………………………………………………………….. 56

گفتار دوم: اصول اخلاقی (اخلاق زیستی) حاکم بر تغییرات ژنتیکی

در چارچوب حقوق بین الملل بشر…………………………………………………………………………………………… 58

مبحث چهارم: تغییرات ژنتیکی و اسناد حقوق بینالملل و حقوق بین الملل بشر………….. 61

گفتار اول: اسناد حقوقی جهانی در زمینه تغییرات ژنتیکی…………………………………………. 61

بند اول: اعلامیه جهانی ژنوم انسان و حقوق بشر……………………………………………………. 61

بند دوم: اعلامیه بین المللی درباره داده‌های ژنتیک انسانی…………………………………… 65

بند سوم: اعلامیه جهانی اخلاق زیستی و حقوق بشر…………………………………………….. 68

بند چهارم: كنوانسیون تنوع زیستی…………………………………………………………………………. 69

بند پنجم: بررسی پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا……………………………………………………. 70

گفتار دوم: اسناد حقوقی منطقهای در زمینه تغییرات ژنتیکی……………………………………. 73

بند اول: کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و کرامت انسان راجع

به کاربردهای علوم زیستی و پزشکی………………………………………………………………………. 73

بند دوم: پروتكل اختیاری كنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و شأن

انسان در خصوص كاربرد زیست شناسی و پزشكی………………………………………………….. 74

نتیجهگیری………………………………………………………………………… 76

عنوان صفحه

فصل سوم- حقوق و تعهدات دولتها و دیگر نهادهای بینالمللی

در زمینه تغییرات ژنتیکی

مقدمه………………………………………………………………. 79

مبحث اول: حقوق و تعهدات دولتها و نهادهای بینالمللی در زمینه

تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی…………………………………………………………………………………………. 80

گفتار اول: حقوق و تعهدات دولتها در زمینه تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی………… 80

بند اول: حقوق و تعهدات دولتها در حقوق بین الملل بشر………………………………….. 80

بند دوم: حقوق و تعهدات دولتها در زمینه تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی…….. 86

گفتار دوم: حقوق و تعهدات سازمانهای بینالمللی در زمینه

تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی……………………………………………………………………………………… 89

بند اول: حقوق و تعهدات سازمان های بین المللی در حقوق بین الملل بشر………. 89

بند دوم: حقوق و تعهدات سازمانهای بینالمللی در زمینه

تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی………………………………………………………………………………. 91

گفتار سوم: حقوق و تعهدات شرکتهای بیوتک در زمینه تغییرات ژنتیکی

در ژنوم انسانی………………………………………………………………………………………………………………….. 93

مبحث دوم: حقوق و تعهدات دولتها و نهادهای بینالمللی در زمینه

تغییرات ژنتیکی در گیاه و حیوان………………………………………………………………………………………. 95

گفتار اول: حقوق و تعهدات دولتها در زمینه تغییرات ژنتیکی در گیاه و حیوان…….. 95

گفتار دوم: حقوق و تعهدات سازمانهای بینالمللی در زمینه تغییرات ژنتیکی

در گیاه و حیوان……………………………………………………………………………………………………………… 98

گفتار سوم: حقوق و تعهدات شرکتهای بیوتک در زمینه تغییرات ژنتیکی

در گیاه و حیوان……………………………………………………………………………………………………………… 99

عنوان صفحه

مبحث سوم: مسئولیت دولتها و دیگر نهادهای بینالمللی ناشی از

عدم رعایت قواعد بینالمللی حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی…………………………… 101

گفتار اول: مسئولیت دولتها ناشی از عدم رعایت قواعد بینالمللی

حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی……………………………………………………………………… 101

بند اول: مفهوم كلی مسؤولیت بین المللی………………………………………………………………. 101

بند دوم: مفهوم مسؤولیت بین المللی دولتها……………………………………………………….. 102

بند سوم: مسئولیت دولتها ناشی از عدم رعایت قواعد حقوق بشری

در زمینه تغییرات ژنتیکی………………………………………………………………………………………… 107

گفتار دوم: مسئولیت سازمانهای بینالمللی ناشی از عدم رعایت قواعد

بین المللی حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی…………………………………………………… 116

بند اول: مفهوم مسئولیت سازمانهای بینالمللی…………………………………………………… 116

بند دوم: مسئولیت سازمانهای بینالمللی ناشی از عدم رعایت قواعد

بینالمللی حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی……………………………………………….. 117

گفتار سوم: مسئولیت شرکتهای بیوتک ناشی از عدم رعایت قواعد بینالمللی

حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی……………………………………………………………………… 120

نتیجهگیری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 124

فصل چهارم- اقدامات بینالمللی و ملی صورت گرفته در حمایت از حقوق بشر

در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

مبحث اول: اقدامات سازمانهای بینالمللی دولتی جهانی در حمایت از حقوق بشر

در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی…………………………………………………………………………………….. 129

گفتار اول: اقدامات سازمان ملل متحد…………………………………………………………………………… 129

عنوان صفحه

بند اول: عملکرد سازمان ملل متحد در موضوع دستکاری ژنتیکی

و شبیهسازی انسان………………………………………………………………………………………………….. 129

بند دوم: بررسی اعلامیه ملل متحد در خصوص شبیه‏سازی‏ انسان……………………… 131

بند سوم: بررسی پروژه ژنوم انسان و اعلامیه مربوط به استفاده از پیشرفت

در زمینه علم و فن آوری به نفع صلح و برای مصلحت نوع بشر………………………………. 136

الف- بررسی پروژه ژنوم انسان……………………………………………………………………………. 136

ب- بررسی اعلامیه مربوط به استفاده از پیشرفت در زمینه علم و

فن آوری به نفع صلح و برای مصلحت نوع بشر………………………………………………. 137

گفتار دوم: اقدامات سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)…………….. 138

گفتار سوم: اقدامات سازمان بهداشت جهانی (WHO) ……………………………………………….. 141

بند اول: تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی و عملکرد سازمان بهداشت جهانی……… 141

بند دوم: تغییرات ژنتیکی در ژنهای گیاهی و حیوانی و عملکرد

سازمان بهداشت جهانی…………………………………………………………………………………………… 146

الف- نحوه ارزیابی ایمنی غذاهای اصلاح ژنتیك شده ………………………………….. 146

ب- نحوه برچسب اطلاعات فرآورده های اصلاح ژنتیك شده…………………………. 147

گفتار چهارم: اقدامات سازمان خواروبار جهانی (FAO) ……………………………………………… 148

بند اول: بررسی عملکرد سازمان خواروبار جهانی در تغییرات ژنتیکی

در ژنهای گیاهی و حیوانی…………………………………………………………………………………….. 148

بند دوم: بررسی ایمنی زیستی در کدکس الیمنتاریوس………………………………………. 149

بند سوم: بررسی نشست های تخصصی مشترک سازمان خواروبار جهانی

و سازمان بهداشت جهانی……………………………………………………………………………………….. 151

بند چهارم: بررسی معاهده بین‌المللی ذخایر ژنتیكی گیاهی

برای غذا و كشاورزی…………………………………………………………………………………………………. 152

گفتار پنجم: بررسی اقدامات دیگر سازمانهای جهانی………………………………………………… 153

عنوان صفحه

مبحث دوم: اقدامات سازمانهای بینالمللی دولتی منطقهای در حمایت

از حقوق بشر در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی……………………………………………………………. 156

گفتار اول: اقدامات سازمان بهداشت قاره آمریکا…………………………………………………………… 156

گفتار دوم: اقدامات شورای اروپا…………………………………………………………………………………….. 157

گفتار سوم: اقدامات اتحادیه اروپا…………………………………………………………………………………… 161

بند اول: اقدامات پارلمان اتحادیه اروپایی………………………………………………………………… 161

بند دوم: اقدامات شورای اتحادیه اروپایی………………………………………………………………… 163

مبحث سوم: بررسی عملکرد جمهوری اسلامی ایران در حمایت از حقوق بشر

در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی…………………………………………………………………………………… 164

گفتار اول: ارزیابی عملکرد ایران در فرآیند تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی……………. 164

گفتار دوم: ارزیابی عملکرد ایران در فرآیند تغییرات ژنتیکی در ژنهای

گیاهی و حیوانی……………………………………………………………………………………………………………… 168

گفتار سوم: ارزیابی قانون ایمنی زیستی در ایران………………………………………………………… 171

بند اول: تعریف قانون ایمنی زیستی……………………………………………………………………….. 171

بند دوم: سیاست تقنینی حاكم بر قانون ایمنی زیستی………………………………………….. 172

بند سوم: سیاست كیفری در قبال جرائم ایمنی زیستی…………………………………………. 175

بند چهارم: الزامات قانون ایمنی زیستی در هالهای از ابهام…………………………………….. 180

گفتار چهارم: ارزیابی نظام مسئولیت کیفری و مدنی ناشی

از دستکاری ژنتیکی در ایران…………………………………………………………………………………………. 184

بند اول: نظام مسؤولیت كیفری ناشی از دستکاری ژنتیکی در نظام حقوقی ایران.. 184

بند دوم: نظام مسؤولیت مدنی ناشی از دستکاری ژنتیکی در نظام حقوقی ایران… 187

الف) مسئولیت قراردادی…………………………………………………………………………………….. 187

ب) مسؤولیت خارج از قرارداد……………………………………………………………………………. 189

عنوان صفحه

مبحث چهارم: عملکرد برخی دیگر از کشورها در حمایت از حقوق بشر

در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی…………………………………………………………………………………….. 193

گفتار اول: بررسی عملکرد ایالت متحده آمریکا……………………………………………………………. 193

گفتار دوم: بررسی عملکرد انگلستان……………………………………………………………………………… 197

گفتار سوم: بررسی عملکرد کشورهای اسلامی…………………………………………………………….. 198

نتیجهگیری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 202

نتیجه گیری نهایی………………………………………………………………………………………………………………….. 205

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………….. 222

فصل اول

مقدمه

الف) طرح مسئله

یکی از مسایل نوینی که در سال‏های اخیر در حیطه حقوق بینالملل و به طور اخص حقوق بینالملل بشر مطرح شده است، مسئلهی تغییرات ژنتیکی و ساختار حقوقی حاکم بر آن به منظور حمایت از نوع بشر میباشد. امروزه فناوری ژنتیک هم در سطح ملّی و هم در سطح بینالمللی توسعه یافتهاست، در پرتو سرعت پیشرفت این فناوری، احترام به اصول اولیه حقوق بشری هم به یک ضرورت تبدیل شدهاست. درواقع، پیدایش امکان دستکاری ژنتیکی در ساختار اولیه نوع انسان، حیوان و گیاه و انجام بسیاری از اقدامات نو و بعضا حیرت‏انگیز در این زمینه، ضرورت تنظیم و کنترل این اقدامات را به منظور رعایت ملاحظات حقوق بشری آشکار ساختهاست. ازاین‏رو دولت‏ها در رویارویی با این مسئله، به بهره‏مندی از ابزارهای حقوق بینالملل و به عبارت‏ دقیق‏تر سازمان‏های بینالمللی روی آوردند. در ابتدا مسئله مزبور نزد چندین سازمان‏ منطقه‏ای و بینالمللی مطرح گشت و فعالیت هریک از این سازمان‏ها در این زمینه به تصویب‏ اسنادی مهم انجامید. در این راستا سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) خود را ناگزیر از مداخله در فرایند واکنش به این‏ پدیده دید. اقدامات این سازمان در خصوص موضوع تغییرات ژنتیکی را می‏توان در قالب اعلامیه جهانی ژنوم انسان و حقوق بشر،[1] اعلامیه بین‌المللی داده‌های ژنتیک انسانی[2] و اعلامیه جهانی بیواتیک و حقوق بشر[3] مورد بحث و بررسی قرار داد.

کنفرانس عمومی یونسکو در سال 1997 میلادی با توجه به اهمیت‏ موضوع ژنوم انسان[4] ‏و ساختار حقوق بشری حاکم بر آن اعلامیه جهانی ژنوم انسان و حقوق بشر را به تصویب رساند. این اعلامیه در بردارنده نکات مهم در خصوص ژنوم انسان و ارتباط آن با حقوق بشر و کرامت انسانی[5] است. اعلامیه در ماده 10 تصریح می‏کند که در هر تحقیق مربوط به ژنوم انسان به خصوص‏ در زمینه‏های بیولوژی، ژنتیک و پزشکی باید بیشترین احترام به حقوق بشر و آزادی‏های‏ بنیادین و حیثیت افراد و گروه‏ها مدنظر قرار گیرد. از اصول قابل توجه این اعلامیه که به بحث ما باز می‏گردد، اصل حمایت از نسل آینده‏ است. به موجب این اصل تاثیر علوم زیستی بر نسل‏های آینده، از جمله در ساختار ژنتیکی‏شان، نیاز به توجه ویژه دولتها در جهت حمایت از حقوق بشر دارد(ماده 16).

در ارزیابی اجمالی این اعلامیه می‏توان گفت که یونسکو با توجه به شتاب گرفتن‏ پیشرفت‏های علمی که از جمله‏ی مهم‏ترین آنها تغییرات ژنتیکی است و احتمال بروز مسایل‏ و چالش‏های انسانی ناشی از آن، توانسته است در قالب یک اعلامیه، اصول کلی را نسبت به‏ همه موارد زیان‏بخش برای حقوق بشر تنظیم نماید. همچنین کمیته بینالمللی اخلاق زیستی یونسکو،[6] مطابق ماده 24 این اعلامیه ملزم است در رابطه با شناسایی و تعیین روش‌‌‌‌‌هایی که می‌تواند مغایر با کرامت انسان باشد نظیر مداخله برای تغییر ژن‌‌‌‌‌ها، نظر مشورتی بدهد.

در ادامه فعالیت‌های یونسکو برای ساماندهی مسائل مربوط به پژوهش‌های ژنتیکی و ژنوم انسانی، به منظور تضمین آزادی در امر تحقیق و پژوهش و همچنین حمایت از کرامت انسانی و حقوق و آزادی‌های اساسی بشر و پیشگیری از سوء استفاده احتمالی از تحقیقات مربوطه در این زمینه، این سازمان (یونسکو)، اعلامیه بینالمللی درباره داده‌های ژنتیک انسانی را به عنوان دومین سند مهم بین المللی درباره تغییرات ژنتیکی و مسئله ژنوم انسانی، در سی و دومین کنفرانس عمومی خود در 16 اکتبر 2003 میلادی تصویب نمود. در بند ب ماده 1 نیز آمده است که هرگونه جمع آوری، استفاده و ذخیره سازی داده‌های ژنتیکی باید سازگار با نظام بین المللی حقوق بشر باشد.

دراعلامیه جهانی اخلاق زیستی و حقوق بشرکه در سال 2005 میلادی به تصویب‏ یونسکو رسید، در ماده 16 مسئلهی لزوم حفاظت از نسل‏های آینده و ساختار ژنتیک انسان‏ها نیز مطرح شده است. همچنین در زمینه دستکاری ژنتیکی در گیاه وحیوان میتوان به مقدمه كنوانسیون ۵ ژوئن 1992 میلادی در خصوص تنوع زیستی[7] توجه نمود که با تأکید بر اینكه حفظ تنوع زیستی مساله تمامی بشریت است، تنوع بیولوژیكی گونههای گیاهی و حیوانی را با رعایت اصول مقتضی مربوط به تغییرات ژنتیکی به رسمیت میشناسد. ذکر این نکته ضروری است که تنوع گونههای زیستی خارج از فرآیند تغییرات ژنتیکی از حقوق همهی انسانها می باشد و حمایت از تنوع زیستی حمایت از حقوق بشر میباشد.

با توجه به اهمیت تعامل و تقابل موجود بین فناوری ژنتیک و حقوق بشر، نقش مجامع بینالمللی در پذیرش اسناد مربوطه بسیار حائز اهمیت میباشد. در میان سازمان‏های بینالمللی، به نظر می‏آید عمده‏ترین فعالیت‏ها را در سطح‏ منطقه‏ای برای ساماندهی مسئله دستکاریهای ژنتیکی و موضوعات مرتبط به آن را شورای اروپا و اتحادیه اروپایی انجام

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب